Методы формирования академической компетентности при обучении биологии

УДК

БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУ БАРЫСЫНДАҒЫ АКАДЕМИЯЛЫҚ ҚҰЗІРЕТТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСІ

МЕТОДЫ ФОРМИРОВАНИЯ АКАДЕМИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ ПРИ ОБУЧЕНИИ БИОЛОГИИ

METHODS FOR THE FORMATION OF ACADEMIC COMPETENCE IN TEACHING BIOLOGY

Үсенова Назерке Камаладдинқызы

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Аннотация. Мақалада академиялық құзіреттіліктің биология пәнін оқыту барысындағы маңыздылығы мен аталған құзіреттілікті қалыптастыру жолдары көрсетілген. Бірнеше авторлардың зерттеу жұмыстары негізінде академиялық құзіреттіліктің жіктелуі, теориясы мен танымдық, функционалдық, жүйелік ұстанымдары арқылы оқушылардың құзіреттілігін қалыптастырады.

Аннотация. В статье показана важность академической компетентности в преподавании биологии и способы ее развития. На основе исследований выделены классификационная, теоретическая и когнитивная, функциональная и системная части академической компетенции.

Annotation. The article shows the importance of academic competence in teaching biology and its development. Based on the research of several authors, classification, theoretical and cognitive, functionally, system parts of academic competence are distinguished.

Кілт сөздер: құзіреттілік, академиялық тіл, биология пәнін оқытудағы академиялық құзіреттілік, мұғалімнің академиялық құзіреттілігі.

Ключевые слова: компетентность, академический язык, академическая компетентность в преподавании биологии, академическая компетентность учителя.

Key words: competence, academic language, academic competence in teaching biology, academic competence of a teacher.

Кіріспе. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің 2017 жылғы 6 маусымдағы №265 бұйрығына сәйкес қолданысқа енгізілген үштұғырлы тіл саясаты білім беру саласына кең өзгеріс енгізді. Педагогтың кәсіби құзіреттілігінің санатына кіретін академиялық құзіреттілік жаһандану талабына негізделген заманауи сабақ беру барысында үштілділікті қолдану, жаңа технологиялар негізінде практикалық жұмыстарды жүргізуді талап етеді. Академиялық құзіреттілікті биология пәнін оқыту барысында қолданудың бірнеше тәсілдерін ұсынуға болады. Бұл педагогтың кәсіби құзіреттілігін дамыту үшін және мемлекеттік бағдарлама талабына сай болу барысында маңызды роль атқарады.

Академиялық құзіреттілікті дамыту барысында және оны биология пәнін оқыту негізінде тереңірек қолданысқа енгізу жұмыстары кезінде басты мақсат бұл міндеттің орындалуындағы артықшылықтар мен кемшіліктерді сараптап, жаңашыл ұсыныстарды енгізу болып табылады. ХХІ ғасыр – білім мен ғылымның, жаңашылдықтың ғасыры. Қоғам талабына сәйкес ізденімпаз, шығармашыл, жаңашылдыққа ұмтыла білетін өскелең ұрпақты, ел болашағының мығым тірегі болатын тұлғаны тәрбиелеу барысында академиялық құзіреттіліктің ықпалы жоғары.

Материалдар мен тәсілдер. [1] Құзыреттілік тәсіл – білім берудің векторлары – мақсаттарға бағытталған басым бағыт: оқу қабілеті, өзін-өзі анықтау (өзін-өзі анықтау), өзін-өзі жүзеге асыру, әлеуметтену және жеке тұлғаны дамыту. Түбегейлі жаңа білім беру құрылымдары: құзыреттер, құзыреттіліктер және метакәсіптік сапалар осы мақсаттарға жетудің аспаптық құралы ретінде әрекет етеді.

Құзыреттілік жалпылама, әмбебап білімнен айырмашылығы, тиімді, тәжірибеге бағытталған сипатқа ие. Сондықтан олар теориялық және қолданбалы білімдер жүйесінен басқа когнитивті және операциялық-технологиялық құрамдастарды да қамтиды. Яғни, құзыреттер іс-әрекеттегі білімнің жиынтығы (жүйесі).

Құзыреттілік – құзыреттілікке негізделген тәсілдің макродеңгейіндегі кеңейтілген бірлік. Құзыреттілік – құзіреттілікке негізделген тәсілдің мезодеңгейінде бөлінген әрбір құзыреттің құрамдас бөліктері.

Академиялық құзіреттілік – әртүрлі танымдық объектілермен корреляцияланған логикалық, әдістемелік, жалпы оқу іс-әрекетінің элементтерін қамтитын оқушының өзіндік танымдық іс-әрекет саласындағы құзыреттерінің жиынтығы.

Академиялық құзыреттілік – бұл қызмет пен тұлғаның кәсіби деңгейіне жетуге мүмкіндік беретін, ұсынылатын ең өнімді академиялық еркіндіктерді таңдауға ықпал ететін, өзінің академиялық құқықтары мен міндеттерін білудің жоғары деңгейі.