Білім беру саласындағы вербалды және вербалды емес байланыс құралдары
Автор: Ais Qwerty • Октябрь 22, 2025 • Практическая работа • 376 Слов (2 Страниц) • 38 Просмотры
Практикалық сабақ №8
Тақырып: Білім беру саласындағы вербалды және вербалды емес байланыс құралдары
Кіріспе
Қарым-қатынас – адам мен қоғам арасындағы өзара әрекеттестіктің негізгі түрі. Білім беру саласында қарым-қатынас оқыту процесінің маңызды бөлігі болып табылады, өйткені ол мұғалім мен оқушы арасындағы өзара түсіністік пен сенімділікті қалыптастырады. Қарым-қатынас екі негізгі түрге бөлінеді: вербалды (сөз арқылы) және вербалды емес (сөзсіз).
1. Вербалды және вербалды емес қарым-қатынас ұғымдары
Вербалды қарым-қатынас – тіл арқылы жүзеге асатын өзара әрекет. Ол сөйлеу, түсіндіру, сұрақ қою, пікір білдіру арқылы орындалады. Мысалы, мұғалімнің сабақ түсіндіруі, оқушының жауап беруі немесе пікір алмасуы – вербалды байланысқа жатады.
Вербалды емес қарым-қатынас – дене қозғалысы, мимика, ым-ишара, көзқарас, дауыс ырғағы сияқты сөзсіз амалдар арқылы жүзеге асады. Бұл құралдар сезім мен эмоцияны білдіреді, сөйлеудің мағынасын нақтылайды.
2. Білім беру процесіндегі вербалды және вербалды емес қарым-қатынастың маңызы
Оқыту процесінде мұғалім мен оқушы арасындағы байланыс сапасы білім нәтижесіне тікелей әсер етеді. Вербалды құралдар ақпаратты түсіндіру мен жеткізуге бағытталса, вербалды емес құралдар сабақтағы эмоционалды ортаны қалыптастырады.
Кесте 1. Вербалды және вербалды емес қарым-қатынастың міндеттері мен рөлі
Қарым-қатынас түрі | Міндеті | Рөлі |
Вербалды | Ақпарат беру, түсіндіру, сұрақ қою, пікір білдіру | Білім мен түсінікті қалыптастырады |
Вербалды емес | Сезім білдіру, қолдау көрсету, назар аударту | Эмоциялық байланыс пен мотивация тудырады |
3. Вербалды емес сигналдар және олардың әсері
Вербалды емес сигналдар сабақта мұғалім мен оқушы арасындағы түсіністі нығайтады. Дұрыс қолданылған мимика, поза, ишара және көзқарас оқушылардың назарын арттырып, материалды қабылдауын жеңілдетеді.
Кесте 2. Вербалды емес сигналдар мен олардың әсері
Сигнал түрі | Қолдану мысалы | Әсері |
Мимика | Күлімдеу, қабақ түю | Қолдау немесе ескерту әсерін береді |
Көзқарас | Оқушымен көзбен байланыс орнату | Назар аударту, сенім тудыру |
Ым-ишара | Бас изеу, қол бұлғау | Ақпаратты нақтылау, қолдау білдіру |
Поза | Ашық тұру, еңкею | Сенімділік пен ашықтықты білдіреді |
4. Вербалды қарым-қатынастың компоненттері және олардың әсері
Вербалды қарым-қатынас барысында мұғалімнің сөйлеу мәдениеті, дауыс ырғағы, интонациясы маңызды рөл атқарады. Олар оқушылардың материалды қабылдауына және сабаққа қызығушылығына әсер етеді.
Кесте 3. Вербалды қарым-қатынас компоненттері мен олардың әсері
Компонент | Сипаттама | Әсері |
Интонация | Сөздің әуезі мен екпіні | Мағынаны нақтылап, эмоция береді |
Дауыс ырғағы | Сөйлеудің темпі мен ритмі | Назарды ұстап, қызығушылық тудырады |
Сөздің нақтылығы | Анық және түсінікті сөйлеу | Ақпараттың дұрыс қабылдануын қамтамасыз етеді |
5. Мұғалім мен оқушы арасындағы байланыс сценарийлері
1. Мұғалім жаңа тақырыпты түсіндіргенде: нақты, анық сөйлеу (вербалды), жылы көзқарас пен жымию (вербалды емес) арқылы оқушылардың сенімін арттырады.
2. Оқушы жауап бергенде: мұғалім басын изеп, дауысын жұмсартып, оң эмоция білдіреді.
3. Сабақ соңында: мұғалім алғыс білдіріп, жылы ишарамен кері байланыс орнатады.
...