Халыққа білім беру жүйесіндегі мектептерді басқару және басшылық

1. Халыққа білім беру жүйесіндегі мектептерді басқару және басшылық.

2. Басшылық жасау принциптері.

1. Жалпы басқару дегенді – шешім қабылдауға бағытталған, белгіленген мақсатқа сәйкес басқару нысанын ұйымдастыру, қадағалау, реттеу, алынған шынайы ақпарат негізінде талдау жасап, нәтиженің қорытындысын шығару әрекеті деп түсіндіруге болады. Басқару нысаны биологиялық, техникалық, әлеуметтік жүйелер болуы мүмкін. Әлеуметтік жүйенің бірі – ауыл, аудан, облыс, мемлекет көлемін қамтитын білім беру жүйесі деп білеміз. Бұл жерде білім жүйесі ретінде Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі, Облыстық білім департаменттері, аудандық білім бөлімдерін атаймыз. Ал орта мектеп күрделі қозғалыстағы әлеуметтік жүй ретіндегі мектепішілік басқарудың нысаны болады.

Басқарудың вертикальді және горизонтальді түрлері болады. Вертикальді басқару жоғарыдан төменге қарай басқару, мысалы:

ҚР Білім және ғылым министрлігі

Облыстық білім департаменті

Аудандық және қалалық білім бөлімдері

Білім беру мекемелері

Ал горизонтальді басқару бір деңгейдегі басқарудан құралады, мысалы, параллельді сыныптардағы сынып жетекшісінің басшылығы немесе әдістемелік бірлестіктердегі басшылық.

Мектепішілік басқару біртұтас педагогикалық процеске қатысушылардың барынша жоғары нәтижеге жетуді көздеген мақсатты, сапалы өзара әрекеттесуі. Біртұтас педагогикалық процеске қатысушылардың өзара әрекеті бірізді, өзара байланысты әрекеттер мен қызметтер тізбегінен тұрады, олар: педагогикалық талдау, мақсат қою және жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, реттеу және түзету.

Білім беруді басқарудың мемлекеттік сипаты «Білім туралы Заңда» белгіленген мемлекеттік саясат принциптерінің төмендегідей бағыттарымен айқындалады:

- Білім берудің гуманистік сипаты, жалпыадамзаттық құндылықтардың, адам өмірі мен денсаулығы, жеке тұлға болтан,дығының басымдылығы. Азаматтық пен Отанға деген сүйіспешілікке тәрбиелеу;

- Республикадағы мәдени және білім беру кеңістігінің біртұтастығын, аз ұлттардың білім беру жүйесінің қоғалуы;

- Білім жүйесінің еркіндігі мен көп түрлілігі;

- Білім беруді басқарудың демократиялылық, мемлекеттік, қоғамдық сипаты. Білім беру мекемелерінің дербестігі.

Білім беру саласында мемлекеттік саясатты дәйекті іске асыру үшін білім беруді басқарудың мемлекеттік органдары құрылды. Олар: республикалық, облыстық, қалалық және аудандық басқару мекемелері.

Мемлекеттік басқару органдары – білім және ғылым министрлігі, облыстық білім департаменттері өздерінің компетенциясы шеңберінде білім берудегі мақсат бағдарламаларын жасайды және іске асырады; мемлекеттік білім стандарттарын жасап, білім туралы құжаттардың баламаларын (постификация) айқындайды; білім мекмелерін қаржыландырады және тағы да басқа көптеген мәселелерді шешеді.

Білім беруді басқарудың жергілікті органдары мемлекеттің саясатын мемлекеттік білім стандарттарын сақтау арқылы іске асырылады.

Білім стандарты оқу бағдарламасының міндетті минимумы мен оқушылар жүктемесінің максимум көлемін және бітірушіге қойылатын талап деңгейін қамтиды. Білім беруді басқару органдарының міндетті білім алуды формальды түрде қамтамасыз етумен шектелмейді, ол сонымен бірге жеке тұлғаның өзін-өзі айқындауына қолайлы жағдай туғызады.

Мемлекеттік басқару органдарымен қатар, қоғамдық басқару органдары да құрылады. Оның құрамына мұғалімдер мен оқушылар ұжымы, ата-аналар мен жұртшылық өкілдері енеді.

2. Кез-келген әрекет, соның ішінде басқару әрекеті де ұйымдастырушы мен басшылық жасаудың барлық функцияларын іске асыруда басшылыққа алатын бірқатар қағидаларды сақтауға негізделеді. Олар