Сөйлеу тілінің күрделі бұзылыстары және олардысипаттау
Автор: Айида Ашир • Март 27, 2023 • Реферат • 1,144 Слов (5 Страниц) • 190 Просмотры
Сөйлеу тілінің күрделі бұзылыстары және олардысипаттау
Жоспары:
- Ринолалия сөйлеу тілі бұзылысы
- Ринолалия кезіндегі тыныс алу,дыбыс айту бұзылыстары
- Дизартрия сөйлеу тілі бұзылысы
- Дизартрия кезіндегі тыныс алу,артикуляциялық моторика,дыбыс айту бұзылыстары
- Пайдаланылған әдебиет
1.Ринолалия (мұрындық) – сөйлеудің қалыптасу процесіне мұрын қуысының қалыпты қатысуының бұзылуы нәтижесінде дауыс тембрінің өзгеруі, дыбыстардың айтылуының бұзылуы.
Фонация кезінде мұрын қуысының резонациясында патологиялық өзгеріс пайда болады. Патологиялық тыныс шығару кезінде ауа ағыны барлық сөйлеу дыбыстарымен мұрынға бағытталады (ашық ринолалия), немесе мұрын қуысына өту әрдайым жабық, тіпті мұрын дыбыстары айтылса да (тұйық ринолалия).
Мұрындықты анықтауға болады:
- құлақ арқылы
- мұрынға айна әкелгенде (мұрын дыбыстарының сөздерін айтқанда айна тұманданып кетсе - мұрынның ашық болуы;
- мұрын дыбыстары бар сөздерді айтқанда, айна тұмандамайды - жабық).
Жұмсақ таңдайдың парезін функционалды мұрыннан ажырату маңызды, мұны келесідей жасауға болады:
- бала аузын ашады, ал маман тіл түбірін шпательмен басады. Жұмсақ таңдай рефлексті түрде жұтқыншақтың артқы қабырғасына көтерілсе, функционалды мұрындық туралы айтуға болады, бірақ таңдай қозғалыссыз қалса, жұмсақ таңдайдың парезіне байланысты органикалық шыққан мұрын мұрындығы туралы айтамыз.
- бала шалқасынан жатып, осы қалыпта сөйлейді. Мұрын жоғалып кетсе, бұл жұмсақ таңдайдың парезін болжауға болатынын білдіреді (артқы жағында орналасқан кезде жұмсақ таңдайдың жұтқыншақтың артқы жағына пассивті түсуіне байланысты мұрындық жоғалады).
2.Үн әуезділігінің бұзылуы:
ринолалияда дауысты
дыбыстардың үн әуезділігінің бұзылуымен қатар, кейбір дауыссыз
дыбыстардыңда үн әуезділігі бұзылады. Ызың және фрикатифті дыбыстарды
айтқан кезде мұрын қуысында қырылдап естілетін дыбыс пайда болады.
Шұғыл (п, б, д, т, к, қ, ғ, г) дыбыстарын айтқан кезде де үн әуезділігі ашық
естілуі үшін дұрыс айтылуын қамтамасыз ететін ауыз қуысында ауа қысымы
пайда бола алмайды, сондықтан дыбыстар анық айтылмайды. «Р» және «Л»
дыбыстардың да айтылуы бұзылады.
Дыбыс айтудың тотальді бұзылуы.
Барлық дыбыстар мұрындық ренкпен айтылады, әсіресе дауысты
дыбыстардың айтылуы бұзылады. Дауыссыз дыбыстардың айтылуы жоқ
таңдай-жұтқыншақ қалқаншасына қарай тартыңқы болады. Соның
салдарынан дыбыс айтылуы бұзылады, дыбыстар қырылдап шығады.
Дыбыстарды алмастыру сирек кездеседі. Ринолалияға шалдыққан балалар
компенсаторлы құрал ретінде жұтқыншақ аймағындағы дем шығару
жолында тарылу құрайды. Осы кезде ызың, ысқырық дыбыстар қауырт,
жағымсыз ренкпен айтылады (М.Зееман). Қауырт дыбыстар ауаның қатайған
дауыс перделерінің қаттарымен ысылуынан болады. Қысқа және шұғыл дем
шығарған кезде олардың арасында шу пайда болады. Сонымен, ашық
органикалық ринолалияда жарықтар артикуляциялық аппараттың қызметін
патологиялық өзгерістерге соқтырып, сөйлеу тілнің ауытқуын ұлғайтатын
фактор болып табылады.
Тыныс алу бұзылысы:
Бітеу (жабық) ринолалияда барлық сөйлеу дыбыстарының айтылуы
кезінде ауа ауыз арқылы өтеді. Бұл баланың мұрнымен тыныс алуы
қиындағанымен түсіндіріледі. Мұрын қуысына өтетін жолды жауып тұратын
полип, аденоидтың ұлғаю, мұрын қалқасының майысуы және басқалары
себеп болуы мүмкін. Мұрын резонансы тұтас немесе жарым-жартылай дауыс
қалыптасу барысында өшеді, дауыс бір қатар обертонын жоғалтады, мұрын
жолды дыбыстары («м», «н», «ң») бұрмаланып қатаң айтылады. Егер мұрын
...