Фольклор типологиясы
Автор: Аружан Асетбекқызы • Май 13, 2025 • Реферат • 497 Слов (2 Страниц) • 180 Просмотры
**РЕФЕРАТ**
**Тақырыбы: ФОЛЬКЛОР ТИПОЛОГИЯСЫ**
**МАЗМҰНЫ**
1. Кіріспе
2. Фольклор типологиясының ғылыми негіздері
3. Фольклор жанрларының типологиялық жіктелуі
4. Қазақ фольклорының типологиялық ерекшеліктері
5. Туыстас халықтар фольклоры мен қазақ фольклорының байланысы
6. Қорытынды
7. Пайдаланылған әдебиеттер
---
**1. КІРІСПЕ**
Фольклор – халықтың ғасырлар бойы қалыптастырған рухани мәдениетінің көрінісі. Ол адамның дүниетанымымен, тарихи-әлеуметтік санасымен тығыз байланысты. Фольклор шығармалары халықтың тұрмыс-салтынан, өмірлік тәжірибесінен туындайды. Сондықтан да оның мазмұны мен формасы терең зерттеуді қажет етеді.
Фольклор типологиясы – фольклортанудың аса маңызды салаларының бірі. Ол халық ауыз әдебиетінің түрлерін, жанрларын, көркемдік ерекшеліктерін, географиялық және тарихи ұқсастықтарын салыстырып-сараптауға бағытталған. Типология арқылы әртүрлі халықтардың ауыз әдебиеті үлгілерін ғылыми негізде жүйелеуге болады.
---
**2. ФОЛЬКЛОР ТИПОЛОГИЯСЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ**
Фольклор типологиясы – фольклорлық шығармаларды ұқсастықтары мен айырмашылықтары тұрғысынан зерттейтін сала. Бұл бағыт XX ғасырдың басында қалыптасып, ғылыми жүйеге түсе бастады. Орыс ғалымдары В.Я.Пропп, А.Н.Афанасьев, қазақ ғалымдары М.Ғабдуллин, Ә.Қоңыратбаев, С.Қасқабасов еңбектерінде типологиялық талдаулар кеңінен қолданылған.
Типологиялық зерттеудің мақсаты – түрлі жанрлар мен мотивтердің шығу тегін, даму жолын, түрлі халықтар арасындағы ортақтық пен ерекшелікті анықтау. Бұл тәсіл – тек салыстыру емес, олардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды да түсіндіруді мақсат етеді.
---
**3. ФОЛЬКЛОР ЖАНРЛАРЫНЫҢ ТИПОЛОГИЯЛЫҚ ЖІКТЕЛУІ**
Фольклор типологиясында жанрлар бірнеше өлшем бойынша жіктеледі:
* **Қызметіне қарай:** тәрбиелік, танымдық, эстетикалық.
* **Мазмұнына қарай:** тұрмыс-салт жырлары, эпостық жырлар, тарихи өлеңдер, лирикалық өлеңдер, ертегілер, аңыздар, мақал-мәтелдер, жұмбақтар т.б.
* **Құрылысы мен көркемдік тәсіліне қарай:** өлеңдік және прозалық жанрлар.
Мысалы, мақал-мәтелдер – халық даналығының қысқа әрі нұсқа үлгісі, ал ертегілер – фантастикалық, тұрмыстық, хайуанаттар туралы болып бірнеше түрге бөлінеді. Осындай құрылымдық талдаулар арқылы әрбір жанрдың ішкі мазмұны мен халықтық мәні ашылады.
---
...