Әлемдік саяси ойдың даму тарихы

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

[pic 1]

                   Факультеті «Экономика___________________________________________»

                   Кафедрасы «Маркетинг___________________________________________»

СӨЖ

Тақырыбы: Әлемдік саяси ойдың даму тарихы

                                 Орындаған:Ахмед Ж____________

                                      Тексерген:Инкарбаев Е___________

Алматы, 2021 ж

Ахмед Жанна

Әлемдік саяси ойдың даму тарихы

Адам қолында билік пайда болғаннан бастап саяси дәлелдер мен идеялар тарихи түрде дамыды.Саяси ойлаудың бір артықшылығы бар, ол өткенді де, бүгінді де түсінуді тереңдетуден тұрады, сондықтан саясат жайлы тарих факультеттерінде де, экономика факультеттерінде де оқытылады. Көптеген саяси идеялар мен тұжырымдамалар болғандықтан бұл саланың ауқымы кең.

Саяси ой ежелгі шығыс елдерінде ежелгі уақытта пайда болды, алайда уақыт өте келе ол ежелгі Грекия мен Римде қанат жайды. Гераклиттің философиялық ілімінде әлеуметтік құрылым туралы ойлар алғаш рет пайда болды: жалпыға бірдей заңға бағынатын, өзгермейтін және бұзылмайтын , тұрақты өзгерістер мен қайта құрулар  орын алатын қоғам жайлы дерек жасады.Демокриттің пікірінше, ақылға қонымды құрылған саясат еркін азаматтардың ортақ ісінің нәтижесі және олар үшін негізгі тірек болып табылады. Сондықтан, жалпыға бірдей әл-ауқатты қамтамасыз ету үшін әркім ортақ іске өз үлесін қосуы керек. Жалпы әл-ауқатқа қол жеткізу үшін  үш жол бар. Біріншісі-адамның дұрыс ойлау, дұрыс әрекет ету және саналы шешім қабылдау қабілетін қалыптастыратын тәрбие, білім беру және оқыту. Екінші жол-моральдық және әлеуметтік-саяси ынтымақтастықтың синонимі ретінде бірауыздылық. Үшінші жол - Демокриттің "өнердің ең жоғарғысы"ретінде сипатталатын шебер басқару қабілеті. Күнделікті саяси басқару өнерін үйренуге қабілетті, тиісті білімі мен қадір-қасиеті бар, адамдардың көңіл-күйі мен мүдделерін білетін, өзін-өзі басқаруды білетін адамдар тартылуы мүмкін. Мұндай тәсілді қолданушы мемлекеттер монархияға қарсы.

Кез-келген заң-бұл адамдар арасындағы келісімнің нәтижесі, адамның ақыл-ойының қарама-қайшы және өзгермелі жаратылысы.Осындай ілім ежелгі ең көрнекті философы Платонның  "Мемлекет" және "заңдар" атты еңбектерінде сынға алынды. Ол саясатты жеке бизнес ретінде түсіну қауіпті және зиянды деп тапты, өйткені оның пікірінше, ол адамдарды заңдарға бағынбауға шақырады. Платонның пікірінше, мемлекеттің тек қатал формалары табиғи түрде пайда болады-тимократия, олигархия, демократия және тирания саясаттың ықпалында болады. Тимократия-бұл өршіл адамдардың күші, менмендік баюға деген құштарлықты тудырады. Нәтижесінде тимократия олигархияға айналады.Бұл дегеніміз - бірнеше байлардың үстемдігі. Әлеуметтік құрылымның бұл түрінде екі мемлекет бар: біреуі бай, екіншісі кедей. Олардың арасында үздіксіз күрес жүріп жатыр. Бұл күрес демократияны-көпшілік билікті орнатумен аяқталады. Демократиялық мемлекет "бостандыққа мас болып отыр". Жеке адам мен мемлекет үшін шамадан тыс еркіндік құлдыққа айналады. Осындай жалпы тәртіпсіздік жағдайында билік кез-келген күшті руды басып алады, ал оның қоршаған ортасындағы ең епті және опасыз адам тиранға айналады. Осылайша, демократия сөзсіз тиранияға айналады-мемлекеттік жүйенің ең нашар түрі. Бірақ, ол мәңгі, ал бірте-бірте разлагается. Барлығы қайтадан қайталанады.

Платон мүліктердің қатаң иерархиясымен анықталатын әділеттілікті мінсіз мемлекеттің негізгі шарты мен қағидасы деп санайды. Платонның мемлекеттің пайда болуына негізделген еңбек бөлінісі туралы идеясы маңызды саяси жалпылауға жатады.

Платоннан айырмашылығы, Аристотель нақты материалды зерттеу құралы арқылы мемлекеттік құрылымның нақты формаларын талдауға тырысады. Аристотель  мемлекеттің функциялары мен мақсатын адамның ең жоғарғы табиғи мақсаты - қарым-қатынаспен байланыстырады.Аристотель мемлекеттің барлық формаларын дұрыс және бұрыс деп бөледі. Мемлекеттің шынайы мақсаты ортақ игілік болып табылатындар дұрыс топқа жатады. Қате формаларға адамдар емес, кейбір билеушілердің пайдасы бар формалар жатады. Аристотельдің пікірінше, мемлекеттік жүйе-бұл үстемдік заңды түрде құрылған билікке тиесілі тәртіп. Ол монархияны немесе патшалықты, ақсүйектерді немесе ең жақсы үстемдікті және "саясатты" немесе республиканы дұрыс мемлекеттерге жатқызады. Әрбір дұрыс міндетті түрде белгілі бір формада  қарама-қайшы: тек билеушінің пайдасын білдіретін тирания; байлар өз пайдасы үшін басқаратын олигархия; кедей адамдар басқаратын демократия, тек өздерін білдіреді.