Керуен сарай практикасы

                            Керуен сарай практикасы

     Мен Тұрсын Бақдәулет Мықтыбекұлы 2021 – 2022 оқу жылында 2 курсты аяқтай отырып, осы оқу жылының соңында болатын практиканы Түркістан қаласындағы Керуен сарай ойын – сауық орталығында орналасқан Караван сарай қонақ үйінде өткіздім. Караван сарай қонақ үйіндегі алғашқы өндірістік практика күні біз практикада не өтетінімізді және немен айналысатынымызды түсіндірді. Мен Cost control бөлімінде практиканы 2 апта бойы өткіздім. Енді осы бөлімге тоқталсақ.

Директ-костинг жүйесімен қатар басқару есебінде стандарт-костинг жүйесі қолданылады. Стандарт-кост (standard-cost) жүйесі шығындарды есепке алу және нормативтік (жоспарлы) шығындар негізінде өзіндік құнды калькуляциялау жүйесін білдіреді. Бұл жүйенің негізінде белгіленген нормалар мен нормативтер шегінде шығындарды есепке алу және бақылау қағидаты және олардан ауытқулар жатыр.

     Бұл әдісті қолданған кезде өндірістік процесті бастамас бұрын шығындарды алдын-ала мөлшерлеу жүзеге асырылады. Әдетте, нормативтік шығындар шығыстардың мынадай баптары бойынша анықталады:

1) негізгі шикізат пен материалдар;

2) Негізгі өндірістік жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу;

3) үстеме шығыстар.

    Шығындарды нормалау кезінде шикізат пен материалдар шығыстарының нормалары және негізгі өндірістік жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу нормалары өнім бірлігіне есептеледі. Бұл ретте үстеме шығыстарды есептеу үшін тұрақты сипаттағы сметалар жасалады. Жалпы алғанда, сметалық жоспарлау көптеген өндірістік кәсіпорындардың жетекші орындарының бірін алады. Нормалар мен сметалар үлкен өндірістер үшін қолданылады, мұнда үнемдеудің немесе артық шығынның әр бірлігі үлкен пайда алуға немесе, керісінше, оның айтарлықтай төмендеуіне әкеледі.

     Сонымен қатар, үстеме шығындардың өзгеруіне әкелуі мүмкін өндіріс көлемінің айтарлықтай ауытқуларымен тұрақты және ауыспалы элементтерге үстеме шығындардың барлық баптарын бөлу арқылы жылжымалы сметалар жасалады. Ауыспалы бөлік үшін нормативтік шамалар да әзірленеді, ал стандартты өзіндік құнды есептеу үшін шикізат пен материалдарға, еңбекке ақы төлеуге және нормативтік үстеме шығыстарға нормативтік шығындар жинақталады.

   Өндірістік қызмет процесінде ауытқулардың себептерін анықтау және талдау үшін нормативтік көрсеткіштерден ауытқулардың барлық фактілері тіркелуі керек. Осындай талдау негізінде осы себептерді жою үшін басқарушылық шешімдер жасалады. Бұл жағдайда талдау негізінде нормативтік шамаларды қайта қарау туралы шешім қабылдануы мүмкін.

    Стандартты сүйек жүйесінің негізгі кемшіліктері мыналарды қамтиды:

1) жүйенің сыртқы жағдайларға тәуелділігі. Мұндай шарттарға заңнамадағы өзгерістер де, жеткізушілер бағасының өзгеруі де, сондай-ақ инфляция факторының әсері де жатады;

2) өнімнің өмірлік циклінің барлық сатыларында қолданудың мүмкін еместігі. Мәселен, мысалы, тауарды нарыққа әзірлеу және енгізу кезінде кәсіпорынның шығындары, әдетте, болжанбайды. Осыған байланысты нормативтік шығындарды есептеу шамамен шамаларда жүзеге асырылады. Сонымен қатар, егер өнімнің өмірлік циклі ұзаққа созылмаса, онда жүйені аз уақыт аралығында ғана қолдануға болады;

3) кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің сапалық көрсеткіштерінің болмауы. Айта кету керек, стандарт-кост жүйесі өнімділік көрсеткіштеріне негізделген, яғни шығындарды азайту және нақты көрсеткіштердің нормативтерден ауытқуы, өнім сапасын жақсарту мәселелері, қосымша қызметтер номенклатурасын кеңейту сияқты мәселелерді шешудегі шығындар мөлшері есепке алу аймағынан тыс қалады.

4) нормативтік шығындардан ауытқулардың агрегатталуы және бұл ретте өнімнің нақты түрлерімен, технологиялық учаскелермен, өнім партияларымен өзара байланыстың болмауы.