Сарқынды суларды тазартуға арналған торлар

        Торлар сарқынды сулардағы ірі ластаушы заттарды ұстау үшін пайдаланылады және сарқынды суды одан әрі тазарту үшін дайындайтын қондырғылар.Торларға арналған торлар арасындағы бос орындар тұндыру цистерналарының жұмысын жеңілдету үшін барынша қатаң қоспаларды сақтау үшін мүмкіндігінше аз болуы керек. Осы себептерге байланысты тазалау құрылғыларының алдында торлардың бос орындарының ені 16 мм болады. Тордағы торлар арасындағы ағынның жылдамдығы 1м/с-ден аспауға тиіс.Тұтқыршықтарды тазарту қондырғыларында оларға суды ағызу әдісіне қарамастан - салмағы 20 мм-ден асатын торлары бар сорғы станциясынан кейін ауырлық немесе қысыммен орнату керек.Торлар тұрақты, жылжымалы және ұсақтағыштармен (торлы-ұсақтағыштар) біріктірілген. Үлкен торлар кеңінен қолданылады: тік типті RMBM және MG көлбеу түрі.Стационарлы тор - бұл сарқынды судың қозғалыс жолына орналастырылған параллельді шыбықтардың сериясы бар металл жақтау.

Қоқыстан тазаланған торларды  тазалау механикаландырылған болады. Торлардан шығарылған  қалдықтар қытырлақ қопсытқышқа  жіберіледі.Кішігірім тазалау станцияларында тормен ұсталатын қалдықтардың көлемі тәулігіне  0,1 м3 – тан аз болған кезде торды  қолмен тазалауға  рұқсат етіледі.  Қоқысты алып қоқысқа тастау үшін  бұл жағдай жабық контейнерлерде жүргізілуі тиіс. Торды тазалауда қалдықтардың көлемі 0,1 / тәулік немесе одан артық болса механикаландыру керек. Торды қолмен тазалау тырнауыш көмегімен іске асады, механикаландырылған - механикалық тырнағыш көмегімен немесе өзін-өзі тазалау құрылымы (қадамдық, бұранда) пайдаланылады.Торлардан шыққан қалдықтар ұсақталып, кәріз тазарту ғимараттарының қалдықтарымен бірлесіп өңдеуге жіберіледі немесе қатты тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтар үшін тазартылған жерлерге жіберіледі.

     Уақыттың өте келе қалдықтардың құрамы өзгеруіне байланысты – соңғы жылдары тордың құрылысында 2 ден 6-8 мм-ге дейін болатын жұқа ойыстар қолданады, соның себебінен дөңгелек және тікбұрышты өзектердің орнына жұқа (3-4 мм ені) пластиналар орнатылған. Қалдықтарды ұстаудың тиімділігін артыру мақсатынды қосымша шара ретінде ойыстарды кішірейту шайылмалы экрандарды пайдалануға негіз болды.Экранның болуы қоқысты, жүзетін қоспаларды (майлар, мұнай өнімдері), кішкене талшықтарды және ішінара құмды ұстау тиімділігінде байқалады ; сонымен қатар, тұндырғыш бетіндегі жүзгіш заттардың саны күрт төмендейді.

Жиі щеңбердің орнына ТСҚ (өзін-өзі тазалағыш сүзгілеу құрылғылары) қолданыла бастады. Ағынды суларды үлкен қоспалардан ТСҚ көмегімен механикалық тазалау кезінде оның құрылымының арқасында өлшемі 1,5 мм артық ластағыштарды ұстауға мүмкіндік береді.

       «Союзводоканалниипроект» скважинаның кабель тартқыш элементі бар РМК-Y00 механикаландырылған көлбеу торын әзірлейді және ағынды сулардың қозғалысы жағында қалдықтарды көтереді. Механикаландырылған көлбеу торларды пайдалану құрылыстың құнын азайтады және жұмыс жағдайын жақсартады.Қалдықтарды тордан  ұсақтағыштарға тасымалдау механикаландырылуы керек.

    Металл торларының ең жиі пайдаланылатын көлденең қималары. Дөңгелек  пішіні гидравликалық артықшылыққа ие, бірақ қолданыстағы мағынада қанағаттанарлықсыз, себебі ол тордың бітелуіне ықпал етеді. Осылайша, көлденең қиманың бұл түрі тордың бұрыштарымен дөңгелектеу арқылы азайтылуы мүмкін торға судың ең үлкен кедергісін тудырса да, тіктөртбұрышты көлденең қимасы (өлшемі 10х60 мм) ең көп пайдаланылады.

     Торлар борттан жасалған қабырғаларға орнатылады, сондықтан сіз торды алып тастай аласыз және қажет болса оларды басқалармен ауыстырыңыз. Тор ағынның ірі көлденең қимасын шектегендіктен, тор орнатылатын арна немесе камера негізгі науадан немесе арнадан әлдеқайда кең болуы керек.

Тордың габариттері тордың торлары мен жолақтардың ені арасындағы аралықтардың қабылданған ені бойынша, сондай-ақ тордың көмегімен су ағысының орташа жылдамдығымен ағынды сулар ағымымен анықталады. Қалдықтарды тордан аулақ болуға жол бермеу үшін  ағынды сулардың максималды ағыны 0,7 м / с-ден аспауы керек және орташа су ағыны 1 м / с-нен артық емес. Тордың алдында каналдың кеңейтілген бөлігіндегі жылдамдық тордың алдындағы жауын-шашынның алдын алу үшін ең аз ағын суларымен 0,6 м / с кем болмауы керек. Тордың жұмыс бөлігін скрининг алаңы есептеу жолымен анықталады, бірақ ол қолмен тазалау үшін жабдық каналының тірі бөлігінің ауданынан кемінде екі есе және механикалық тазалау үшін кемінде 1,2 тірі көлденең қималар болуы керек.

Ал кәріздегі торлардың  жұмыс  істеу дұрыстығы  желілерінің өлшемін және олардың қысым шығындарын анықтау олардың есептеу дұрыстығына байланысты.Қалдықтарды ұстайтын тор көлемі ағынды сулардың түрі мен тор ойыс еніне байланысты. Сарқынды суларды ағызу үшiн қалдықтарды ұстайтын механикаландырылған тазалау торлар  ені 16-20 мм ойыс  бір адамға 6 л қабылдайды.

      Бұл операциялық торлар қалдықтардың көлемі оларды кеңінен өзгеріп отыруын көрсетеді. Осылайша, ені  16 мм  ірі  станциялары аэрация торлар  сарқынды суларды 16,4 литр 1000м3 орташа ұсталады; ал  (50 мыңға дейін. м3 / тәулік) төменгі өткізу қабілеті станцияларында осындай торлар кезінде 30-50 литр қоқыс ұсталып , қалдықтар торда жойылады. Ылғалдандырғыш  қалдықтардың торда жойылуы 80% болса, 08.07%- күл болып табылады  ; олардың тығыздығы 750 кг / м3 құрайды.

      Дробилизатор болмаған жағдайда, тораптардағы қалдықтар: 1) Мемлекеттік санитариялық инспекция органдарымен келісе отырып, осы мақсаттар үшін белгіленген жерлерде топырақпен немесе шымтеземен суару арқылы; 2) биотермалды камераларда үй қоқысымен өңдеу; 3) қолмен немесе механикалық баспадан сусыздандыру арқылы, содан кейін арзан отынның қосындысымен жағылады. Жылы мезгілде торлардан алынған шымтезек шабақтарды тартпау үшін ағартқыш себіледі. Қоқысты жою 3-4 күннен кем емес. Торды, тырнағыштарды, сорғы құрылғыларын орнату және жөндеу кезінде көтермелі көлік құрылғыларын қолдану қарастарылған. Жабдықтардың арасындағы үзінділер кем дегенде 1,2 м қабылданып орнатылады, және торлар алдында  - 1,5 м кем емес болуы керек.

      Тазарту ғимаратындағы сарқынды су тордан кейін сарқынды су құрамындағы минералды қоспаларды ұстауға арналған құм ұстағышқа түседі. Минералды қоспалармен қатар құм ұстағыштарда гидравликалық өлшемі құмның шравликалық өлшеміне жақын органикалық заттар тұнады. Ұсталған минералды және органикалық заттардың ара қатынасы  сарқынды су түріне, гидравликалық жағдайларға және құм ұстағыштарды қолдану жағдайына тәуелді. Тұрмыстық сарқынды суды тазалау кезінде диаметрі 0,25 мм және одан да көп өлшемді  бөлшектер құм ұстағыштарда қалады. Қабылданған тор түріне байланысты ұсталған массаның ішінде органикалық заттар көлемі 15-20% құрайды.

Судың қозғалу сипатына байланысты құм ұстағыштар горизонтальды, вертикальды және айналмалы қозғалысты болып бөлінеді.

Горизонтальды құм ұстағыштар су аз жылдамдықпен қозғалатын тік бұрышты немесе трапециялы қиылысқан темір бетонды резервуар түрінде болады.

Вертикальды құм ұстағыштарда сарқынды су жоғарыға қозғалса, құм бөлшектері төмен қарай қозғалады.  Вертикальды құм ұстағыштар горизонтальды құм ұстағышқа қарағанда нашар қызмет етеді. Соңғы уақытта көп қолданылмайды.

[pic 1]

1-сурет. Құм ұстағыштардың негізгі сұлбалары: а - вертикальды; б — горизонтальды; в — тангенциалды; г - аэробты; 1 — сарқынды суды беру;
2 — суды әкету, 3 — пультты жою; 4 — ауа кіретін тесік; 5 — ауа бөлгіш; 6 — жүзгіш заттар жиынтығы; 7 — жүзгіш заттарды әкету