Герменевтика мен феноменологиядағы таным мәселесі

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

                                                    [pic 1]

                     Факультеті «Экономика және бизнес жоғары мектебі»

                     Кафедрасы «Қаржы және есеп»

       СӨЖ

Тақырыбы: «Герменевтика мен феноменологиядағы таным мәселесі»

                              Орындаған: Кенжибекова Айнура

                                      Тексерген: Сулейменов П.М

                                                        Алматы, 2022ж

Адамзат тарихында адамдар кездестірген барлық проблемалардың ішінде, мүмкін, ең шатастыратын нәрсе - бұл адам өмірінің жұмбағы, оның мақсаты мен әлемнің мақсаты. Өмір әлемі, көкжиек сияқты, оған қарай жылжып, адамның болу шекарасын кеңейтіп, оны өмірдің шексіз перспективасына алып барады. Бұл әлем бойынша шексіз саяхат (кезбе) тастап кету мен панасыздық сезімін тудырады. Бұл мағынада өмір жолы-бұл үйге апаратын жол, бұл Одиссейдің өз монастырына, әлемнің нүктесіне апаратын саяхаты, ол жерден тек шындықты көруге болады. Бұл шешілмейтін міндет болып көрінеді, өйткені бір ғана шындық бар және шексіз жолдар оған апарады және сіз одан кез-келген бағытта жүре аласыз.

Философиядағы түсіндіру, түсіну теориясы мен практикасын зерттейтін бағыт - герменевтика.

XХ ғасырдың 70-90 жылдарында «сыни рационализм» ғылым методологиясы, герменевтика, интуитивизм және басқа да философиялық мектептер көбінен тарала бастады. «Герменевтика» термині гректің «түсіндіремін, көз жеткіземін» деген сөзін, мәтінді түсіндіру өнері мен теориясын білдіреді. Герменевтикаға өте ежелгі философтар назар аударған, олар мифтерді, философиялық мәтіндер мен афоризмдерді, рәміздер мен айтылған сөздерді түсіндірумен айналысты. Мысалы, неоплатониктер Гомердің, Платонның және басқа да ойшылдардың шығармалырын түсіндірумен айналысты. Христиан ойшылдары Библияны түсіндірді. Қайта өрлеу дәуірінде антикалық кезеңнің ескерткіштерін түсіндіруге көп көңіл бөлінді.

Өз атауын «герменевтика» құдайлар мен адамдар арасында байланысшы рөлін атқарған, құдайлар еркін адамдарға, ал адамдар тілегін құдайларға жеткізумен айналыскан ежелгі грек құдайы Герместің атынан алады. Герменевтиканың басты идеясы: Тіршілік ету дегеніміз - түсінілу.

Герменевтика - «герменевтикалық жағдайдың» - мәтінді дұрыс түсіну мен түсіндіру қажеттілігі тууына байланысты пайда болды.

Герменевтика қарастыратын негізгі сұрақтар:

• Түсіну, түсінік қалай мүмкін болады?
• Мәні түсінік болып табылатын болмыс қалай құрылған (түсінудің құрылымы қандай?)

Герменевтиканың іргелі ұғымдары:

• «герменевтикалық үшбұрыш» - мәтін авторы, мәтіннің өзі және оқырман үшеуі арасындағы өзара қатынас;

• «герменевтикалық шеңбер» - түсіну процесінің циклдік сипаты. Алғашқы герменевтер - Інжіл мәтіндері арқылы берілген құдіретті ойды ашып, «түсіндірумен» айналысқан ортағасырлық теолог-схоластар (Ф. Аквинский, т.б.) болды.

Қазіргі заманғы философ-герменевтерге:

Ф.Шлейермахер (1768-1834), М.Хайдеггер (1889-1976), Г.Гадамер (1900 ж.т.), П.Рикер (1913 ж.т.) жатады.

Қайта Өрлеу заманы келгенде, антикалық дәуiрде пайда болған мәдени мұраларды қазiргi тiлге аудару қажеттiгi пайда болып, ол герменевтиканың негiзгi iсiне айналады.

Жаңа дәуiрде ғана герменевтика бiрте-бiрте жалпы философиялық тұрғыдан қаралып, ерекше ағымға айналады. Бұл ағымның негiзiн қалаған немiс дiни қайраткерi, философы Ф.Шлейермахер болды. Ол Платонның барлық шығармаларын алғашқы рет немiс тiлiне аударған адам. Оның ойынша, герменевтика - басқа тұлғаның қайталанбас жақтарын түсiнудiң өнерi, әңгiме оның ойларының мазмұнынан гөрi оның сөз саптау мәнерiнде, ұлгiсiнде деген пiкiрде болды.