Саясаттанудың негізгі парадигмаларын салыстырмалы талдау

    Қазақстан Республикасы білім және ғылым

                                                министрлігі

   Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

       [pic 1]

Экономика және Бизнес жоғары мектебі

Қаржы және есеп кафедрасы

СӨЖ

Тақырыбы: Саясаттанудың негізгі парадигмаларын салыстырмалы  талдау

                                                                            Оқытушы: Инкарбаев Е.Т.                    

                                                                            Студент: Сарсенбаева Р.Ч.

                                                                            Мамандығы: Есеп және аудит

                                             Алматы, 2024 ж.

Кіріспе

Саясаттану – саяси жүйелерді, институттарды, процестерді және саяси саладағы субъектілердің мінез-құлқын зерттейтін әлеуметтік ғылымның негізгі саласы. Уақыт өте келе саясаттану әртүрлі даму кезеңдерін бастан өткерді, олардың әрқайсысы белгілі бір парадигмалармен, тәсілдермен және зерттеу әдістерімен сипатталды. Бұл жұмыста саяси ғылымның негізгі парадигмаларының мәнін, ерекшеліктерін және саяси құбылыстарды талдауға қолдану мүмкіндігін анықтау мақсатында салыстырмалы талдау жүргізіледі.

1. Классикалық парадигма

Саясаттанудың классикалық парадигмасы ежелгі саяси философиядан бастау алады. Ол саяси билік, әділдік және заңдылық ұғымдарына назар аударады. Бұл парадигманың негізгі өкілдері – Платон мен Аристотель мемлекет, әділеттілік және басқару нысандары туралы теориялар жасады.

Классикалық парадигма саясатты талдауда дедуктивті әдіс пен нормативтік тәсілді қолданады. Ол саяси қызметтің негізінде жатқан жалпы заңдылықтар мен принциптерді анықтауға ұмтылады. Мысалы, Платон өзінің «Саясат» атты еңбегінде қоғамның үш таптары: философ- билеушілер, қамқоршылар және өндірушілер туралы ілімге негізделген әділ мемлекет идеалдарын ұсынады.

2. Мінез-құлық парадигмасы

Мінез-құлық парадигмасы 20 ғасырдың ортасында саяси құбылыстарды эмпирикалық және жүйелі түрде зерттеу қажеттілігіне жауап ретінде пайда болды. Ол жеке адамдар мен топтардың байқалатын мінез-құлқына негізделген саяси процестер мен шешімдерді түсіндіруге тырысады. Бұл парадигманың негізгі әдістері эмпирикалық зерттеулер, статистикалық талдаулар және сауалнамалар болып табылады.

Мінез-құлық парадигмасы жеке адамдардың рөлін және олардың саяси процестегі мотивациясын атап көрсетеді. Мысалы, қоғамдық пікірді зерттеу азаматтардың әртүрлі саяси мәселелерге деген қалауы мен көзқарасын талдайды, бұл олардың сайлаудағы немесе саяси оқиғаларға реакциясындағы мінез-құлқын болжауға мүмкіндік береді.

3. Құрылымдық-функционалдық парадигма

Құрылымдық-функционалдық парадигма саяси жүйелердің құрылымын және олардың функцияларын зерттеуге бағытталған. Ол саясаттағы әртүрлі институттар мен процестер арасындағы қарым-қатынастарды анықтайды және олардың қоғамның тұрақтылығына немесе тұрақсыздығына қалай ықпал ететінін талдайды.

Бұл парадигма саяси жүйелерді зерттеу үшін құрылымдық функционализм мен жүйелік талдауды пайдаланады. Мысалы, жүйелік талдау саяси институттар арасындағы байланыстарды, сондай-ақ олардың қоғамдық дамуға әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл саяси жүйедегі өзгерістердің ықтимал салдарын болжауға және оны жақсартудың стратегияларын әзірлеуге мүмкіндік береді.