Шоқан Уәлиханов – ғалым, саяхатшы

           Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрілігі

                  Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік

                                         Техниқалық университеті        

              Гуманитарлық білім беру және дене шынықтыру мектебі

                               «Қазақ және орыс тілдері» кафедрасы

                                               РЕФЕРАТ

                 Тақырыбы: «Шоқан Уәлиханов – ғалым, саяхатшы»

                                                                      Орындаған: Мухитов А. С.

                                                                                         Тобы: 19-БУ-1

                                                                      Тексерген: Кусманова К. А.

                                              Өскемен қаласы

                                                   2019 жыл

                                                     Жоспар

Кіріспе..............................................................................................................3

I Өмірбаяны..................................................................................................4-7

        1.1 Өмірі................................................................................................4-6

        1.2 Еңбек жолы.....................................................................................6-7

II Қашқарияға саяхат.................................................................................7-10

III Шоқан және онын орыс достары.......................................................11-13

Қорытынды...................................................................................................14

Әдебиеттер пізімі..........................................................................................15

                                                     Кіріспе

             Ш.Ш Уәлиханов-революцияға дейінгі кезеңінде қазақ халқының керемет тұлғаларының бірі, ағартушы, саяхатшы, этнограф, филолог. Осындай жан-жақты ғалымның тарихы аренада көрінуі қазақ халқының тарихындағы маңызды кезенімен бірге сәйкес келді - Ресеймен экономикалық және мәдени байланысының жүзжылдығын тереңдету.

             Шоқан Уәлихановтың үлкен ғылыми мұралары «Ұлы қырғыз-қайсақ ордасының аңыздары», «Тенгри», «Профессор И.Н Березинға хат», «Хан белгілері», «Жоқтау үлгісі», «Алтай туралы жыр», «Қырғыз ұрпақтары», «Қазақ халық поэзиясының формалары туралы», «Тарихи аңыздар батырлар туралы XVIII ғасырдағы», «Иссык-Кульге саяхат күнделігі», «Қырғыздар туралы жазбалар», « Оңтүстік Сібір тайпаларының тарихи туралы жазбалар», « Кульджаға саяхат күнделігі», « Жоңғария очерктері», «Сот реформасы туралы жазбалар», «Ежелгі уақыттағы қырғыздарды қару-жарақпен қамтамасыз ету» және т.б.

            Отандық ғылым үшін Шоқан Уәлихановтың зор маңызы ХІХ ғасырда белгілі болды. Профессор  Н.И Веселовский жазған: «Жарқыраған метеор секілді   нива шығыстануынан жарқ етті Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов орыс шығыстанушылары оның ерекше құбылысын жеке-дара таныды. Ғалым және саяхатшы П.П Семенов-Тянь-Шанский Уәлихановты ұлттық аймақтардан ішінен ең ағартылған адам деп санаған. Азияның зерттеушісі  Г.Н Потанин жазған: «Қазақ халқының ішінде Шоқанмен бір деңгейде тұратын адам табылмас», Уәлихановтың замандастары оны «керемет жас жігіт»,адал және таза тұлға деп санаған.

                                                   I Өмірбаяны          

            Ш.Ш Уәлиханов - революцияға дейінгі кезеңінде қазақ халқының керемет тұлғаларының бірі, ағартушы, саяхатшы, этнограф, филолог. Осындай жан-жақты ғалымның тарихы аренада көрінуі қазақ халқының тарихындағы маңызды кезенімен бірге сәйкес келді - Ресеймен экономикалық және мәдени байланысының жүзжылдығын тереңдету.          

Отандық ғылым үшін Шоқан Уәлихановтың зор маңызы ХІХ ғасырда белгілі болды. Профессор  Н.И Веселовский жазған: «Жарқыраған метеор секілді нива шығыстануынан жарқ етті Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов орыс шығыстанушылары оның ерекше құбылысын жеке-дара таныды. Ғалым және саяхатшы П.П Семенов-Тянь-Шанский Уәлихановты ұлттық аймақтардан ішінен ең ағартылған адам деп санаған. Азияның зерттеушісі  Г.Н Потанин жазған: «Қазақ халқының ішінде Шоқанмен бір деңгейде тұратын адам табылмас», Уәлихановтың замандастары оны «керемет жас жігіт»,адал және таза тұлға деп санаған.