Білім алу құқығы

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

Тарих, экономика және құқық факультеті

Құқықтану мамандығының 4 курс студенті

Қуандықова Ақмарал Бауыржанқызы

Эссе

«Білім алу құқығы»

Кең мағынада білім беру деп – қоғам қалыптастырған барлық білімдерді ұрпақтан ұрпаққа беру, ғылымдарда, техника мен өнерде көрсетілген қоғамдық-тарихи нәтижелерді меңгеру, сонда-ақ еңбек дағдылары мен іскерліктерін меңгеру процесін түсіну керек. Білім беру мәдениетті дамытудың негізі болып табылады, сондай-ақ жалпы қоғамның дамуына көмектеседі, өйткені білімді адамдар арқылы мемлекеттер сақталып қалады.

 ҚР Конституциясының 30 бабы тек білім алу құқығына кепілдік беріп қана қоймай, сонымен қатар мемлекеттік және муниципалдық білім беру мекемелері мен кәсіпорындарда мектепке дейінгі, негізгі жалпы және орта кәсіптік білім берудің жалпыға бірдей қол жетімділігі мен тегін бекітілуін де қамтамасыз етеді. Негізгі жалпы білім беру міндетті болып табылады. Конкурстық негізде сондай-ақ тегін жоғары білім алуға болады.^[1]

Қылмыс жасағаны үшін сотталған адамдар сот үкімі бойынша құқықтарының негізделген шектеулеріне ұшырайды, алайда мұндай адамдар үшін білім алу құқығы шектеуге жатпайды, осылайша ол оларды түзеудің құралы болып табылады. Алайда бұл құқықты іске асыру барысында сотталғандар үшін кейбір ерекшеліктер туындайды.

Түрмедегі бірінші мектеп 1860-ші жылдардың басында Мәскеу бітімгерлік және жұмыс үйінде құрылды. Онда болған сотталғандарды оқыту бағдарламасына азбука, арифметика, рухани мағынасы бар мақалалар кірді. Бұл білім сотталғандардың рухани-адамгершілік тәрбиесі ретінде қарастырылды және діни қызметкерлердің иығына жатты.

1920 жылдың 15 қарашасында "қамаудың жалпы орындары туралы ереже" қабылданды, ол түзеу мекемелерінде 50 жасқа толмаған сауатсыз сотталғандарға арналған мектептер ұйымдастыру қажет екенін анықтады. 1958 жылы "КСРО ІІМ еңбекпен түзеу мекемелері жанындағы жалпы білім беретін мектептер туралы ереже" қабылданды, оған сәйкес барлық қамаудағылар түзеу колониясы жанындағы білім беру мекемесінде орта білім алу құқығына ие болды. 1980 жылдардың ортасында РСФСР барлық еңбекпен түзеу мекемелерінде орта жалпы білім беретін мектептер жұмыс істеді.

Бүгінгі таңда көптеген елдерде қамаудағылар үшін жазаны қатаңдатудың орнына сотталғандарды түзеу және білім беру жөніндегі шаралар мен іс-шаралар дамиды, оларға әлеуметтендіруге көмек көрсетіледі. Түзеу колонияларында әр түрлі білім беру орталықтары, сотталғандарға арналған тренингтер өткізілетін психолог кабинеттері ашылуда,әр түрлі қызмет түрлері бойынша шығармашылық үйірмелер құрылады. Қылмыстық-атқару жүйесінің түзеу мекемелеріндегі адамдарға түзеу мекемелерінің жанынан жалпы білім беру ұйымдарын құру арқылы жалпы білім алу үшін жағдайлар қамтамасыз етіледі.

Бас бостандығынан айыру орындарында жүрген және 30 жасқа толмаған адамдар түзеу мекемелерінің жанынан құрылатын жалпы бастауыш, негізгі және жалпы орта білім алады. 30 жасқа толған немесе 1 және 2 топтағы мүгедек болып табылатын адамдар өз қалауы бойынша білім алғысы келетінін өздері анықтайды.

Өмір бойы бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарға, егер бұл жазаны өтеу тәртібі мен шарттарына қайшы келмесе, өз бетімен білім алу нысанында білім алуға мүмкіндік береді. ^[2]

Егер сотталған адамдардың өздері жұмыс істей алатын кәсібі болмаса, онда олар үшін білікті жұмысшыларды даярлау бағдарламалары бойынша міндетті кәсіптік оқыту немесе орта кәсіптік білім ұйымдастырылады.

Сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жүрген адамдарға сырттай және қашықтықтан оқыту нысанында орта кәсіптік және жоғары білім алуға рұқсат етілген.

Қамаудағыларды қашықтықтан оқыту технологиясы-бұл қамаудағыларды компьютерлік-ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдана отырып, белгілі бір ұстау режимі шеңберінде қоғамнан оқшаулау жағдайында ҚР ҚАК сәйкес шектеулермен оқыту процесі. Мұндай оқу нысаны кезінде білім беру ақпаратын беру процесі колонияда ашылған тәртіпке байланысты түзеу мекемесінің басшылығымен келісіледі.