Әлеуметтанудың классикалық

Әлеуметтанудың классикалық кезеңі

Негізгі ұғымдар

Ұғымды кім қарастырды

Ұғымның мазмұны

Позитивизм  

Огюст Конт   (1798-1857)

Философияны жоққа шығаратын және адамзаттың қазіргі кездегі барлық нәрселері ғылымның негізінде екенін дәлелдейді. Ал Шәкәрімше пайымдасам, дүниеге ойдың емес, «дененің көзімен» қарауға жол ашулы.  

Әлеуметтік статика

Огюст Конт (1798-1857)

Әлеуметтік статика-ортақ мүдделер құқықтармен саяси стандарттың айқын сезімдерімен бекітілген уақыт пен кеңістікте қамтиды.Жалпы бір сөзбен, тыныштық қалпындағы қоғам деген тұжырымға келеміз.  

Әлеуметтік динамика

Огюст Конт (1798-1857)

Қоғам дамуындағы прогресс. Нақтылай келе, қозғалыс қалпындағы қоғам деген сипатқа ие болады.  

Социал-дарвинизм

Герберт Спенсер,

Ф.Гальтон,Э.Ферри

Шын мәнінде әлеуметтік дарвинизм табиғи сұрыпталу негіздерін түсінбеуге негізделген. Дарвиндік теория тұрғысынан алғанда, жеке адамның қанша ақша жинағаны немесе оның қолында қанша билік шоғырланғаны маңызды емес. Жалғыз маңызды нәрсе-оның генін қанша ұрпақ алғандығвнда екен)  

Органикалық әлеуметтану

Ағылшын

философы Герберт Спенсер

 Қоғамды организммен теңестіруі қоғамды іштей үш жүйелес салаға бөлуге әкеледі. Олар: 1) қолдаушы, 2) материалдық игілікті өндіру көзіне (экономикаға), 3) қоғамның жеке бөліктерінің арасындағы байланыс, қатынастарды анықтау, қоғамдағы еңбектің бөлінуін реттеп тұрушы және жеке бөліктердің тұтасқа бағынуын реттеу.

Қоғамның эволюциялық дамуы

Г.Спенсер

(Ч.Дарвиннің теориясы     бойынша)

 Барлық тірі организмдердің орта мен жағдайға бейімделіп,өзін өзгертуі,өз қабілеттерінің үздіксіз дамып,өсуі

Құрылымдықфункционалдық даму

Р.Мертон

3бағытын ұсынған

 Әлеуметтік құбылыстар мен процестерді макродеңгейде қарастырады,және де қоғамда болып жатқан кез-келген жағдайдың себебі қоғамдағы жүйелердің жағдайына байланысты деп түсіндіреді.

Құрылымдық-функционалдық теория:1) Қоғамды жүйе ретінде қарастырады.2) Қоғамда болып жатқан жағдайлар мен процестер бір-бірімен себеп-салдарлық түрде байланысады.3)Қоғам  өзімен-өзі дамып отырады.

Аномия  

Эмиль Дюркгейм  (1858-1917)

 Қоғамның бойындағы құндылықтарынан, алға жетелейтін мұрат-мақсат және болашаққа деген сенімінен айырылуы, эгоистік мінездің бой алуы.Мінездерінің тұрақсыз болуы өз-өзіне қастандық жасаудың өрлеуі, қоғамдағы дағдарыс

Қоғамдық формациялар

К.Маркс

 Қоғамның тарихи типі.Ол белгілі бір өндіріс әдісіне негізделеді және феодализм мен капитализм құрылыс ормациясына қарай дамуының сатысы

Қоғамдық еңбек

бөлінісі

----

 Еңбек қызметі түрлерінің ара жігін ажырату. Еңбек бөлінісі еңбекті ұйымдастыру жүйесінде қалыптасады

Буржуазия  

----

 Бастапқы мағынасы қала тұрғындары дегенді білдірген кейіннен ол өзгеріп, елдегі материалдық байлықтың,капиталдың көп бөлігі қоржынында бар белгілі бір әлеуметтік топ өкілдері деген мәнге ие болды.

Пролетариат  

Белгісіз

 Қоғамдағы дәрежесі төмен топ өкілі.Бұл ұғым екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жұмысшы топ өкілі деген мәнге ие болды және де бұл топ өкілдері капиталдан айырылған және де тек жалдамалы жұмыс істейді

Қоғамның революциялық дамуы  

Г.Спенсер,К.Маркс

Табиғат, қоғам өміріндегі, білім мен танымдағы сапалы өзгерістер. Білім мен танымдағы өзгерістер қатарына ғылыми - техникалық , мәдени, т.б. Революцияларды немесе бетбұрыстық мәні бар адамзат қол жеткізген табыстарды жатқызуға болады.

Конфликтті көзқарас, конфликт теориясы

Л.Козер,К.Маркс

 Бұл ғалымдар әлеуметтік таптар,әлеуметтік жіктелуді,әлеуметтік топтарды зерттейді.Әлеуметтік жіктелуге басты себеп таптар мен топтар арасындағы материалдық заттардың теңсіз бөлінуі.

Идеалды тип

----

 Саяси,моральдық,діни және сол секілді бойында тағы басқа құндылықтар бар және де осыдан туындайтын мінез-құлық нормалары мен ережелері бар , әлеуметтік жақсы қарым-қатынас жасай алатын адамдар типі.

Бюрократия  

М.Вебер

 Мемлекеттік билік аппаратында белгілі бір артықшылықтары бар шенеуніктердің жоғары тобы

Харизмалы тұлға

Э.Эриксон

 Бойында ерекше баурап алар қасиетімен айналадағыларға ықпал етуші жігер, қайраты бар қабілетті әрі табанды тұлға

Престиж  

----

 Қоғамда немесе қауымдағы белгіленген принциптерге сай жоғарғы дәрежеге ие сыйлы адам.

Әлеуметтік іс-әрекет

М.Вебер

  Бұл жеке тұлға жүзеге асыратын әрекет, оған жеке тұлға мағына берді. Адамның барлық іс-әрекеті мағынаға негізделген. Ол әр түрлі әрекеттерді анықтайды, олар негізделетін мағыналарымен ерекшеленеді.

Әлеуметтік мобильдік

П.Сорокин

Адамдар үнемі қозғалыста, ал қоғам дамуда екенін білеміз. Адамның күтпеген жерден көтерілуі немесе оның кенеттен құлауы. Халық ертегілерінің сүйікті сюжеті: айлакер қайыршы кенеттен байға айналады, ал кедей байға айналады. Міне осы сарында олар өзінің мәртебесін көтеріп отыр. Яғни, адамдардың қоғамдағы мәртебесінің өсуін

Әлеуметтік мобильдік деп атайды екенбіз.