Әлеуметтанудың классикалық кезеңіндегі әлеуметтанушылар мен негізгі ұғымдар

Әлеуметтанудың классикалық кезеңі

Негізгі ұғымдар

Ұғымды кім қарастырды

Ұғымның мазмұны

Позитивизм

О.Конт

Барлық білім кейбіреулерден алынады деген философиялық ағым.

Әлеуметтік статика

О.Конт

Қоғамдық жүйе жұмысының жағдайлары мен заңдарын меңгереді.

Әлеуметтік динамика

О.Конт

Қоғамдық прогресс теориясын дамытады.Және  оның ойынша мұндағы шешуші фактор адамзаттың рухани және ақыл-ойының дамуы болып табылды.

Социал-дарвинизм

Г.Спенсер

Т.Мальтус

Ф.Гальтон

Ф.Ницше

Э.Геккель

 Қоғамдағы адамзат дамуы заңдылықтарын биологиялық эволюциямен байланыстыратын идеялық ағым.

Органикалық әлеуметтану

Г.Спенсер

Г.Спенсер тірі организмдердің жүйке жүйесін мемелекеттік басқару мекемелерінің қызметімен теңестіреді. Г.Спенсер қоғам мен организм арасында кейбір ерекшеліктер туралы,ой-пікір қозғады. Мысалы, қоғамдағы адам  қоғамнан біршама тәуелсіз тұрады, ал, организмнің бөліктер мен элементтері оның тұтастығын құрайды, оған тәуелді. Қоғамда, керісінше, тұтастық өзінің бөліктерінің, игілігі үшін өмір сүреді.

Қоғамның эволюциялық дамуы

Г.Спенсер

Түрлердің уақыт өте келе өзгеру және бейімделу процесі. Сондай-ақ, жаңа түрлердің бұрын болған түрлерден қалыптасу процесі.

Құрылымдық-функционалдық

Толкотт Парсонс

Қоғамда өзінің құрылымы мен өзара әрекеттесу механизмдерінің құрылымдық элементтері бар әлеуметтік жүйе ретінде түсіндірілетін әлеуметтанудағы әдістемелік тәсіл.

Аномия

Э. Дюркгейм

Яғни, қалыпсыздық деген мағынаны береді.Қоғамның өз мүшелеріне қатысты реттеуші күшінен айырылғанын, ал адамдардың қоғам құндылығына сенуден қалғанын және соған орай бағыттан адасып, ненің жақсы ненің жаман екенін түсінуден қалғанын көрсетеді.

Қоғамдық формациялар

К.Маркс

Тарихи дамудың белгілі сатысында түратын қоғам

Қоғамдық еңбек бөлінісі

К.Маркс

Еңбек қызметі түрлерінің ара жігін ажырату

Буржуазия

К.Маркс

Елдегі капиталдың едәуір бөлігін иемденген әлеуметтік топты атайды.

Пролетариат

 К.Маркс

 Капиталисттік қоғамда жалдамалы жұмысшы табы.

Қоғамның революциялық дамуы

К.Маркс

Табиғат, қоғам өміріндегі, білім мен танымдағы сапалы өзгерістер

Конфликтті көзқарас, конфликт теориясы

К.Маркс

Күрделі қайшылықтардың пайда болуы, қарама-қарсы қызығушылықтардың қақтығыстары, күшті эмоциялық күйлермен байланысты әр түрлі мәселерге бойынша өзара түсіністіктің болмауы.

Идеалды тип

Макс Вебер

Бейне-схема, зерттеуші – социолог танитын нақты материалды тәртіптеу мен жүйелеу тәсілі

Бюрократия

М.Вебер

Атқарушы билік орталықтарының қоғам мүшелерінің еркінен тыс қалуына негізделген саяси, әлеуметтік және экономикалық жүйе

Харизмалы тұлға

Э.Трельч

М.Вебер

Аса дарындылық; қандай да бір тұлғаның қисынмен түсіндіруге келмейтін, айналадағыларға қатты ықпал ету, әсер ету мүмкіндігі.

Престиж

Зигмунд Фрейд

Адам еңбектерін қоғамның қадірлеу өлшемі және белгілі бір қауымдағы қабылданған құндылықтарымен субъектінің әлеуметтік маңызды сипаттарын салыстыру нәтижесі. 

Әлеуметтік іс-әрекет

М.Вебер

Біріншіден, ол оңтайлы, саналы түрде болуы, ал екіншіден басқа адамдардың мінез-құлқына бағытталуы қажет

Әлеуметтік мобильдік

П.Сорокин

Жалпы алғанда әлеуметтік субьектінің мәртебесінің өзгеруін айтамыз.Бұл сөздің этимологиясы әлеуметтік иерархияның түрлі қабаттарының арасындағы индивидтердің қозғалысын білдіреді.Бұл сөзді 1920 жылы ғылымға енгізді.