Тәрбие психологиясы

№8 лекция. Тақырып: Тәрбие психологиясы

Жоспар:1.Тәрбие психологиясы жайлы жалпы түсінік.

2.Тәрбие психологиясының механизмдері.

3.Тәрбие тәсілдерінің психологиялық мәні.

4.Ұстаз тұлғасының оқушыларға ықпалы 

Негізгі ұғымдар:

Дәріс мақсаты: Тәрбие психологиясының теориясы мен әдіснамасының ееркшеліктерін меңгерту

Дәріс мазмұны:Тәрбие психологиясын зерттеудегі маңызды мәселелердің ішінде жеке адамды онтогенезде қалыптастырудың негізгі заңдылықтарын кезеңдерді, шарттарды, механизмдерді және ерекшеліктерді ашу басты орында тұр бұл мәселелер даму үстіндегі адам іс-әрекетінің түбегейлі проблемаларын оның санасы мен жеке іс-қимылын жетілдіру тұрғысынан зерттейді. Тәрбие психологиясы педагогикалық процесті мақсатты түрде ұйымдастыру тұрғысында қалыптастырудағы заңдылықтарды зерттейді. Тәрбие психологиясы тәрбиені тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің тек қана тәрбие объектісі ғана емес сонымен субъектісі болып табылатын тәрбиеленушілердің өздерінің өзара әрекеттерінде іске асатын процесс ретінде қарастырылады. Жеке адамның моралдық еріктік үрісін адамгершілік санасын адамгершілік түсініктерін ұғымын приинциптерін, сенімділіктерінің, қылығын, адамгершілік негіздерін, адамгершілік сезімдеріне басқа адамдарға, қоғамға деген қарым-қатынасын біллдіртетін мінез-құлық тәсілдері мен әдеттерін қалыптастырудағы психологиялық механизмдерді аша отырып тәрбие психологиясы даму үстіндегі жеке адамды белсенді жобалауды қазіргі балалық шақтың түрлі кезеңдеріндегі тәрбиелеу процесін ұйымдастырудың принциптері, шарттары мен ерекшеліктерінің жалпы заңдылықтарын табады. Тәрбие психологиясы оқушылардың тәрбие ықпалы жағдайындағы психикалық іс-әрекекттер заңдылықтарын шәкрттердің өзін-өзі тәрбиелеуіне психологиялық негізін аша отырып, осы механизмдердің жеке адам қасиетін қалыптастырудағы ықпалын зерттейді. Психологиялық білімнің негізгі саласы ретінде тәрбие психологиясының басты ұйымдастыру кезеңі жеке адамды онтогенезде мақсатты түрде қалыптастыру мүмкіндіктері туралы қағида. Тәрбиенің негізгі мәселесі-баламен әңгімені қандай тақырыпта жүргізуде  емес,онымен қалай тіл табысудың жолдарын білу.  

Баланың тіл алуы екі себепке тәуелді:

1.Балаға айтылған кеңестің мазмұны.

2.Сол кеңеске қаншалықты құлақ асатыны.

 Бұл жағдайды С.Л.Рубинштейн детерминизм  (латын сөзі –белгілеу)деп атаған болатын. Осы принцип бойынша баланың тәрбиеге көніп, тіл алуы тек үлкендердің өсиетіне ғана байланысты емес,сол кездегі оның көңіл-күйіне де тәуелді. Егер тәрбиеші балаға ұсыныс жасап, тапсырманы орындауын талап еткенімен, оның көңілі болмаса немесе тәрбиеші күштеп орындатса ол сөздерден нәтиже шықпайды.    Сонымен балаға тіл алдыру-қиын мәселенің бірі.Бала қайткенде тіл алатынын зерттеп, ол жөнінде тәсіл ойлап шығаратын- тәрбие педагогикасы. Яғни, тіл алудың немесе тіл алмаудың себептерін психологиялық тұрғыдан зерттеп, осы жөніңде ұсыныстар  еңгізіп отыратын тәрбие психологиясы туралы ілім. Бұл ілім өте күрделі және өзіндік ерекшеліктері бар. Тәрбие психологиясы сол ерекшеліктерді қандай тәсіл қолданғанда бала кеңес пен ескертпені жете ұғынып, тәрбие жұмысының талабына сай тәжірибенің дамуына ықпал тигізеді. Сондықтан тәрбие жұмысын зерттеуде психологтар баланың тіл алу немесе алмау себептерін қарастырады.    Баланың тәрбие алуына кеңестер мен ескертпелердің мазмұнына байланысты. Бірақ күнделікті кеңес пен ескертпелердің барлығы бірдей балаға ықпалын тигізе алмайды. Яғни айтылатын кеңестің сол кездегі оқушының жағдайы мен көңіл-күйі мен санаса отырып, айта білмеуінде.

2.Тәрбие психологиясының механизмдері: сабақтар, оқу пәндері, сабақтан тыс іс

әрекеттер, қосымша білім беру. Ерлік, намыс және абырой тағылымдары. Дебат және

пікірталас клубтары. Патриоттық форумдар, акциялар. Оқушылардың мемлекеттілік

нышандарын және Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін білуге арналған

байқаулар мен олимпиадалар. Қазақ халқының, Қазақстанда тұратын басқа да этностардың

мәдени мұрасы, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын зерттеу бойынша өлкетану экспедициялары. Мемлекет, әдебиет, өнер, ғылым қайраткерлері, соғыс және еңбек ардагерлері, қоғам қайраткерлерімен, құқық қорғау, әділет органдары  қызметкерлерімен