Қожа Ахмет Яссауи

                   Қазақстан-Ресей Жоғарғы Медициналық Колледжі

                                      Реферат

                                                                                Тақырыбы Қожа Ахмет Яссауи

                                                                          Дайындаған Үсен Гүлнұр

                                                                         Қабылдаған Ұзаққұлова Алтынгүл

                                    2020-2021 оқу жылы        

                                               Кіріспе

         Қожа Яссауи Оңтүстік Қазақстанның Сайрам (Испиджаб) қаласында 1103 жылы дүниеге келген. Әкесі ИбраҺим сөз қадірін түсінетін білікті адам болған. Шешесінің аты - Қарашаш. Жастайынан жетім қалып, жоқшылық тақсіретін шеккен Ахмет Яссауи туыстарының қолында тәрбиеленеді, бала кезінен Яссы шаһарын мекен етеді. Кейіннен осы қаланың атымен Яссауи атанады. Ол білімді кезінде ғылым мен мәдениет орталығы ретінде даңқы шыққан Түркістаннан 50 шақырым қашықтықтағы Отырар қаласында жергілікті дінбасы Арыстанбабтан алады. Өзінің ана тілінен басқа арабша және парсыша сөйлей білген. Арыстанбаб қайтыс болғаннан кейін ол Бұхараға барып Юсуп Хамадани басқарған сопылар қауымына кіріп дәруіштік мектептен өтеді.

Юсуп Хамадани қайтыс болғаннан кейін, 1140 жылы оның екі мүриті дүние салған соң, қауымды Қ.А.Яссауи басқарады. Алайда, ол көп ұзамай-ақ "құзырлы" тұғырды тастап, өзінің туған өлкесіне біржола қайтып оралып, Түркістанға тоқтайды. Сопылықтың идеяларын уағыздап, өзі жоқшылықта өмір сүреді. Сырдарияның орта және төменгі жағалауын мекендеген қаңлы, қыпшақ, қоңырат және көне түркі тайпалары арасында ислам діні енді ғана тарай бастаған болатын. Ал бұл дінді уағыздаушы Ахмет Яссауиді рухани басшы санаған халық оны "әулие ата" атап кетті. Дін уағыздаушы әрі ақын ретінде аты шыққан Ахмет Яссауидің басқа Шығыс авторларынан айырмашылығы - ол шығармаларын өз тілінде - көне түркі тілінде жазды. Қыпшақ мақалдары мен мәтелдерін көп қолданды. Ахмет Яссауидің бүгінгі ұрпаққа жеткен " Диуани Хикмат" ("Даналық жайындағы кітап") өлеңдер жинағы өте жоғары бағаланды.

Қожа Ахмет Яссауи (1093 - 1166)

Қожа Ахмет Яссауи - сопылық поэзияның негізін салушы, бүкіл шығыс мұсылмандарының рухани тәлімгеріне айналған ойшыл, «Қасиетті Сұлтан» деген лақап атқа ие дін қайраткері. Ол сондай құрмет пен құрметке ие болды, тіпті тірі кезінде «Мединада - Мұхаммед, Түркістанда - Қожа Ахмет» деген сөз тіркесі. Оның әкесі Ибраһим Махмуд Сайрамда білімді адам болған. Ахмет Яссы қаласында (Түркістан) дүниеге келді, анасы өмірінде ерте болды, ал әкесі 7 жасында қайтыс болды. Баланың алғашқы ұстазы және тәрбиешісі оның туысы болған Арыстанбаб болды. Арыстанбаб қайтыс болғаннан кейін 17 жастағы Ахмет Яссы қаласына келді. Осы жастан бастап ол араб, шағатай, парсы, түрік тілдерінде өлең жаза бастады; шығыс поэзиясы мен әдебиетін оқи бастады. Содан кейін ол Бұхара қаласындағы имам Юсуф Хамаданидің медресесінде оқиды. Медресені бітіргеннен кейін сопылықты түсіндіру жолында барлық қиыншылықтар мен ауыртпалықтарды біліп, көптеген қалаларды аралап, өзінің туған Түркістанға оралып, Арыстанбаб дәстүрін жалғастырды. Уақыт өте келе ол бүкіл ислам әлеміне танымал данагөй болды. 63 жасынан бастап ол өзін зынданға қамап, қалған өмірін сонда өткізді, мұны былай түсіндірді: «Мен пайғамбар жасына жеттім, енді маған қажет емес. Пайғамбар жасынан артық өмір сүрудің қажеті жоқ ». Ахмет Яссауи шын мәнінде қанша жыл өмір сүргені туралы әртүрлі мәліметтер бар. Кейбір дерек көздері бойынша - 73 жыл, басқалары бойынша - 85 жыл. Ақынның 149-өлеңіне сүйене отырып, Ж.Аймауытов Яссауи 125 жыл өмір сүрді деп санайды (бірақ содан кейін ол 1041 жылы туған болып шығады).