Қожа Ахмет Яссауи “Диуани хикметтеріне”кластерлік сын талдауы

                                                                Журналистика 2 курс

Қожа Ахмет Яссауи “Диуани хикметтеріне”кластерлік сын талдауы. 

                “Даналығым-дүниеге жыр дастан” 

Кластерлік сынды орындаудың үш кезеңі бар: негізгі терминдерді анықтау, байланысты элементтерден кластерлер құру және кластерді зерттеу және салыстыру. 

1.1 Негізгі шарттарды анықтау: Тақырып,идея,терминдер 

Идея: Қ. А. Яссауидің "Диуани хикмет" атты екі әлемнін мән-жайын сипаттайтын туындысы адамгершілік, имандылық, әділдік, инабаттылық тәрізді күрделі мәселелерді жырлауға арналған. Бүл дүниедегі адамдар арасындағы әр алуан қарым-қатынас: мансап пен байлық, билік, кедейлік пен қанағатшылдық, нәпсі мен тәубашылдық, хаққа сиыну секілді түйінді жәйттер дін талабы түрғысынан сарапталады. Бүл дүниенің баянсыздығы мен ол дүниенің бақилығын салыстыра отырып, қанағат, адамгершілік, мейірім-шапағат, адалдық, ізеттілік жайыңда сөз қозғайды. 

Тақырып:: "Өз тапқанынан мүсәпірге бермесе, ол — харам. Пірге қол бер. Өзгелер шариғатты білмесе, шариғат үйрет, тарикатты білмесе, тариқат ғылымымен жолға сал, егер мағрипатты білмесе, мағрипат ғылымын үйрет, хақиқат жолымен мүриттерге жол керсет" 

Ақын адам баласын кісілікке, ізгілікке, имандылық, бауырмалдыққа шақыра келіп, тойымсыздық пен арсыздықты, мейірімсіздік пен надандықты өлтіре сынайды. Әсіресе даналық пен надаңдықты өзара салыстыратын түстары мейлінше ойлы да әсерлі: 

 Жер астына қашып кірдім надаңдардан,  

Қолым жайып, дүға тілейін жомарттардан. 

 Ғарып жаным жүз тасаттық даналардан, 

 Дана таппай, жер астына кірдім міне! 

 Акырыңда жақсы кетті, қалдым жалғыз, 

 Надандардан естімедім бір жақсы сөз. 

 Дана кетті, надан қалды, көп өкініш, 

 Жол таба алмай, қайран болып қалдым міне! 

Терминдер: Тариқат- Исламдағы ақиқатқа жетудің мистик, танымдық жолы. 

Шариғат-мұсылмандардың иманын айқындап, адамгершілік мұраттары мен діни ожданын қалыптастыратын, сондай-ақ олардың мінез-құлкын реттеуші нақтылы өлшемдер бастауы болып табылатын, бәрінен бұрын Құран мен сүннеттер арқылы пысықталған нұсқаулар жиынтығы. 

Кемел адам(араб инсан-и камил-толық адам)ақыл-ойы толысқан кісі.Діни ілімде кемел адам-кісілікке жат қылықтардан әбден арылып,рухани қасиеті артқан,мүлтіксіздіктің қомыбы мен негізіне мейлінше жақындаған асыл адам.  

Махшар- діни  ұғымда о дүниеде жаратушы алдында жауап беретін орын. 

1.2 Байланысты элементтерден кластер құру

[pic 1]

Кемел адамның әрбір іс-әрекеті Алла-Тағаллаға арналады. Ол адасқандар үшін темірқазықтай жол көрсетуші,жолда қалғандар үшін-көпір,үміті үзілгендер үшін-ашылар есік.

[pic 2]