Экологиялық саясат

Экологиялық саясат

Экологиялық дағдарыс сипатын қабылдаған эко проблемалардың өсуіне байланысты экологиялық саясатты жүргізу қажеттілігінің талаптары, яғни табиғатта экологиялық тепе-теңдікті сақтауды қамтамасыз ету үшін мемлекет пен саяси партиялардың көмегімен және қатысуымен Адамзат қызметін табиғатқа сәйкес бағыттау қажеттілігі жиі тарала бастады.

Қазіргі уақытта экологиялық проблемалар жаһандық сипатқа ие болды. Бұл қоғамның материалдық прогресін жоспарлау және іске асыру кезінде адам өмірінің және басқа да тіршілік өмірінің экологиялық негіздері назарға алынбауына байланысты. Сондықтан да  қазіргі уақытта барлық дерлік елдер, әсіресе экономикалық дамыған елдер өздерінің экологиялық саясатын тұжырымдауға, табиғи ресурстарды жоспарлы пайдалануды реттеуге және оларды қалпына келтіру үшін қаржы ресурстарын қамтамасыз етуге тырысады.

Шынында да, табиғи орта сапасының нашарлауы нақты факт болып, ғаламшарымыздың тұрғындарының көпшілігі мойындайды. Мысалы, құнарлы жерлердің шөлейттенуі әлемнің 80-нен астам елі халқының аландауын қозғайды. 1 млрд. астам адамның таза ауыз суды пайдалануға мүмкіндігі жоқ. Құрғақшылық жылдары тағы 1 млрд.адам судың жетіспеушілігін сезінді. ХХІ ғасырдың алғашқы онжылдығында 94 млн.га орман жыртқыш жолмен жойылды, ал тропикалық ормандар алаңы жыл сайын 1% - ға азаяды. Жаңа ғасырдың басынан бастап табиғи және антротабиғи  апаттардың өсуі орын алады, олар ірі материалдық және адам шығындарына алып келеді.

Қоршаған ортаның нашарлауы адамдардың денсаулығына да әсер ете бастады. Бүгінде медицина өкілдері адамдардың ауруының 25% - ы олардың қоршаған табиғи ортасының нашар жағдайына байланысты деп санайды. Ауыз су сапасының төмендігі, атмосфералық ауаның ластануы, әртүрлі химикаттармен қаныққан тамақ өнімдерін тұтыну, әлемнің көптеген елдерінде адамдардың өмір сүруінің қанағаттанғысыз санитарлық-гигиеналық жағдайлары - осының барлығы олардың аурулары мен өлім-жітімі санының өсу факторлары болып табылады. Осыған байланысты көптеген мемлекеттердің экологиялық саясатты жүргізуі керектігі туындайды.

Экологиялық саясат - жаңа және жас құбылыс, осыған байланысты қазіргі уақытта оның жалпы қабылданған анықтамасы жоқ. Дегенмен, жалпы алғанда, саясатты анықтау негізінде, экологиялық саясаттың келесі анықтамасын ұсынуға болады:

Экосаясат - бұл экологиялық жағдайды басқару және ел аумағында табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету үшін қабылданатын саяси, экономикалық, заңдық, білім беру және өзге де шаралар жүйесі. Экологиялық саясат кез келген мемлекет саясатының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Экологиялық саясаттың элементтері: принциптер, басымдықтар, мақсаттар, субъектілер, іске асыру тетіктері (құралдар) болып табылады.

Экологиялық саясат түрлері:

- жаһандық - әлеуметтік-экономикалық дамудағы экологиялық шектеулерді, әлемде бар табиғи ресурстар қорларын есептей отырып, халықаралық, саяси және сыртқы экономикалық акцияларды өткізуден және оларды елдер арасында бөлуден тұрады;

- Мемлекеттік - әлеуметтік-экономикалық саясат, соның ішінде аумақтар мен акваториялардың экологиялық жағдайына байланысты әсерлер мен кемшіліктерді түсінуде құрылған халықаралық саясат;

- аймақтық экосаясат - өңірлерге қатысты мемлекеттің саясаты,сондай-ақ аймақтардың өздері жүзеге асыратын экосаясат.

Экологиялық саясаттың стратегиялық мақсаты қоғам мен табиғаттың өзара қатынастарын, адамдардың өмірі мен еңбегінің қолайлы табиғи жағдайларын үйлестіруді қамтамасыз ету, сондай-ақ табиғат пайдаланудың қандай да бір бағыттары мен нысандарын жетілдіру жөніндегі міндеттердің жиынтығы болып табылады.

Елдің және оның азаматтарының қоршаған ортаны қорғауға деген жауапкершілігі 1995 жылғы Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабында бекітілген.[1]

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы №212 Кодексі қабылданды. Экологиялық кодекс Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы елдерінің тәжірибесі негізінде дайындалды. Яғни «Ластаған - төлейді» қағидасы бойынша табиғатқа нұқсан келтірген кәсіпорын шығынды өтеуі тиіс. Қоғамдық пікір міндетті түрде ескеріліп, белгілі бір өзгерістер енгізілуі мүмкін. Жаңа кодекс проблемаларды қалай шешеді? Мәселен, озық қол-жетімді технологиялар термині енгізіледі. Мұны біз ойлап тапқан жоқпыз, бұл еуропалық тәжірибе. Ол үшін не істеу керек? Егер қоршаған ортаны ластаған кәсіпорындар «жасыл» технологияларға көшетін болса, олар эмиссия үшін алынатын төлемдерден босатылуы мүмкін.[2]