Азық-түлік шикізаты мен тамақ өнімдерінің сапасын қамтамасыз етудің теориялық негіздері

Кіріспе. Азық-түлік шикізаты мен тамақ өнімдерінің сапасын қамтамасыз етудің теориялық негіздері.

Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі-адамға және болашақ ұрпаққа зиянды әсер етумен байланысты жол берілмейтін қатердің жоқ екенін куәландыратын тамақ өнімдерінің жай-күйі.

Азық-түлік қауіпсіздігі проблемасының өзектілігі жыл сайын артып келеді, өйткені азық-түлік шикізаты мен тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету адамдардың денсаулығы мен генофондты сақтауды анықтайтын негізгі факторлардың бірі болып табылады.

Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі деп оларды пайдалану кезінде жедел теріс әсер ету (тамақтан улану және тағамдық инфекциялар) тұрғысынан да, сондай-ақ алыс салдардың (канцерогендік, мутагендік және тератогендік әсер) қауіптілігі тұрғысынан да адам денсаулығы үшін қауіптің болмауын түсіну керек. Басқаша айтқанда, қазіргі және болашақ ұрпақтардың денсаулығына зиянды, жағымсыз әсер етпейтін тамақ қауіпсіз деп санауға болады.

Канцероген – қоршаған орта факторлары, олардың адам немесе жануар ағзасына әсері қатерлі ісіктердің пайда болу ықтималдығын арттырады.

Мутагендік факторлар (немесе олардың дозалары) әсері олардың табиғи деңгейінен едәуір асатын мутация жиілігіне әкелетін факторлар болып саналады.

Тератогендік әсер –препараттың даму аномалияларын туындату қабілеті.

Азық-түлік өнімдеріне қойылатын талаптарды белгілейтін алғашқы азық-түлік заңдары біздің дәуірімізге дейінгі 18 ғасырда Вавилонияда Хаммурапи заңдарында пайда болды, олар өнімдерге қойылатын талаптармен қатар сапасыз тамақ өнімдерін шығару және сату үшін жауапкершілік шараларын қарастырды. Біздің заманымызға дейінгі 500 жылы қытай императоры Танг жарлық шығарады, оған сәйкес шіріген ет сатушысы қамшымен жазаланады.

1624 жылы Ресейде арнайы мемлекеттік нұсқаулық жасалды: "сот орындаушыларына нан пісіру мен сатуды қарастыру", онда сапаға қойылатын негізгі талаптар анықталды. Бұзушылық үшін наубайшылар дене жазаларына дейін қатаң жазаланды. Бір қызығы, наубайшылар мен наубайханалардың жұмысын бақылауға қала жұртшылығының өкілдері де тартылды.

20 ғасырдың басында АҚШ-тың бірнеше штаттарында "таза өнімдер« туралы заңдар қабылданды. 1906 жылы алғашқы федералды заң пайда болды, оған түзетулер адамдарда немесе жануарларда ісік ауруларының пайда болуына әкелетін кез-келген тағамдық қоспаларды енгізуге тыйым салынады, жалпы қабылданған қауіпсіз заттарды қоспағанда, кез-келген қоспаларды қолдануды шектейді.

Тамақтану эпидемиологиясы - негізгі тағамдық қауіп факторлары мен халық арасындағы аурулардың тағамдық детерминанттарын кешенді зерттеуді жүзеге асыратын ғылым.

Тамақтану эпидемиологиясы - бұл қоғамдық дұрыс тамақтанудың ғылыми негізі.

Тамақтану эпидемиологиясы эпидемиологияның негізгі бағыты болғанға дейін 1980 жылдары эпидемиологияның бір саласы ретінде пайда болды. Ол денсаулықтың бұзылуының пайда болуындағы тамақ өнімдерінің рөлін қарастырады

Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі – бұл өнімдердің жалпы қабылданған мөлшерде тұтынылған кезде адам ағзасына уытты, канцерогенді, мутагенді және басқа да қолайсыз әсердің болмауы.

Кеден одағының (КО ТР) 021/2011 «Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы" техникалық регламенті бойынша тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі — адамға және болашақ ұрпаққа зиянды әсер етумен байланысты жол берілмейтін қатердің жоқ екендігін куәландыратын тамақ өнімдерінің жай-күйі.

Тамақ өнімдерінің сапасы деп өнімнің органолептикалық (түсі, иісі, дәмі) сипаттамаларын, организмнің тағамдық заттарға қажеттілігін, оның денсаулығының қауіпсіздігін, дайындау және сақтау кезінде сенімділігін қамтамасыз ету қабілетін көрсететін қасиеттер жиынтығы.