Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымның ерекшелігін ашып беріңіз

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕНЕТИКА КАФЕДРАСЫ

«ҒЫЛЫМ ТАРИХЫ МЕН ФИЛОСОФИЯСЫ» 

 ПӘНІ БОЙЫНША №3 МОӨЖ /МӨЖ

Тақырыбы: Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымның ерекшелігін ашып беріңіз

----------------------------------------------------------------------

Алматы, 2022

[pic 1]

Жоспар:

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім:

1. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың ерекшеліктері;
2. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымның даму тарихы

1. Қорытынды
2. Пайдаланылған ақпарат көздері

[pic 2]

Кіріспе

Ғылыми танымның өте маңызды және бірдей деңгейде ерекше саласы әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар болып табылады, олар көбінесе әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар, одан да кеңірек әлеуметтік-гуманитарлық білім түсінігімен біріктіріледі. Мұндай білімнің мазмұны болып қоғам (социум) және әртүрлі аспектілердегі адам табылады. Әлеуметтік ғылымдар тар мағынада – әлеуметтану, экономика, құқық туралы ғылымы, саясаттану. Бірақ бұл салаларды жалпы мәдени контекстен, қоғам құрастыратын мәдениет әлемінен – әрқайсысы өз үлесін қосатын адамдардың тұтас ұрпақтары мен жеке тұлғалардан тыс қарастыруға болмайды. Әлеуметтік ғылымдарға әдетте гуманитарлық ғылымдар деп аталатын бірқатар ғылымдар кіреді: антропология, өнертану, тарих, мәдениет тарихы, мәдениеттану. Егер ғылымның осы екі түрін ажырататын болсақ, онда ең маңызды белгілері болып саналады:

• Пәні: әлеуметтік ғылымдар қоғамның құрылымын және жалпы әлеуметтік заңдылықтарды, ал гуманитарлық ғылымдар адамды және оның әлемін зерттейді.
• Әдісі: әлеуметтік ғылымдар түсіндіруге, ал гуманитарлық ғылымдар түсінуге сүйенеді.

Тақырып пен әдіс бір уақытта (одновременно). Сондай-ақ зерттеу бағдарламалары бойынша бөлу туралы айтуға болады, олар бірқатар компоненттерді қамтиды: пәннің жалпы сипаттамасы, ғылыми теорияның жалпы алғышарттары, зерттеу әдістері, жалпы алғышарттардан (соның ішінде жалпы мәдени, философиялық және т.б.) ғылыми конструкцияларға өту жолдары. Ғылыми бағдарлама теориядан айырмашылығы барлық құбылыстарды қамтуды талап етеді және концептуалды сипатқа ие. Әлеуметтік-гуманитарлық танымда натуралистік және мәдениетке бағытталған бағдарламалар ерекше көзге түседі. Біріншісі, қоғам мен табиғат туралы ғылымдардың пәндерінің айырмашылығын айта отырып, сонымен бірге әлеуметтік ғылымдар да жаратылыстану әдістерін қолдана алады және қолдану керек деп есептейді. Екіншісі, мәдениетті логикалық және құндылық тұрғысынан зерттеудің бірінші объектісіне айналдырып, индивидуализациялау тәсілі мен арнайы зерттеу әдістеріне негізделген.

Жиі екі бағдарлама да бір-бірімен байланысып, олардың әдістерінің бір-біріне саналы немесе толық емес рефлексиялық «егу» байқалады, әсіресе практикалық мәселелерді талқылағанда. Бір бағдарлама пәннің мақсаттары мен құндылықтарын зерттесе, екіншісі – оларды жүзеге асыруға әкелетін заңдылықтар мен механизмдерді зерттейді. Бірі құбылыстарды макродеңгейде, екіншісі микродеңгейде, бірі «заттандыруға (овеществление)», екіншісі «адамдандыруға» бағытталған деп айтуға болады. Кез келген танымның әлеуметтік екендігін дәлелдеуге негіз бар, өйткені ол әлеуметтік-мәдени тұрғыдан шартталған (біз мұны жаратылыстану мысалында көреміз), оның үстіне кез келген білім адаммен тікелей немесе жанама байланысты болғандықтан гуманитарлық болып табылады. Әлеуметтік-гуманитарлық білім түсінігі өз алдына қарсылық тудырмайды, бұл білім саласы ғылыми дәрежеге ие бола ала ма деген сұраққа қатысты елеулі пікір алшақтығы орын алады. Әлеуметтік-гуманитарлық білім ғана емес, әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар туралы да айтуға бола ма? Мұнда ең скептикалық көзқарасты сциентистикалық ойлау жолындағы адамдар, жаратылыстану, әсіресе техникалық ғылымдар өкілдері көрсетеді. Олар жаратылыстанудың классикалық үлгісі бойынша құрылған білім ғана ғылыми болып саналады деп тұжырымдайды, яғни, мүмкіндігінше қатаң, объективті, танымдық субъектінің ізінен тәуелсіз, дегенмен жаратылыстану ғылымы (классикалық емес, оған қоса постклассикалық емес) мұндай білімнің иллюзияларынан бас тартуға мәжбүр болды. Басқа жағынан, гуманитарлық білім өкілдері тарих (ол әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени тарих болсын) миллиондаған күш-жігерді, ұмтылыстарды, ерік-жігерді және болжауға болмайтын апаттарды қамтитын иррационалды процесс деп санайды. Тарихтағы әрбір оқиға дара, әрбір рухани әрекет индивидуалды болады, сондықтан оны жалпылау мүмкін емес. Тарихта эксперимент жүргізу мүмкін емес, бірде-бір тарихи оқиға немесе рухани іс-әрекет актісі қайталанбайды, табиғат заңдарына ұқсас заңдар жоқ, тек заңдылықтарды анықтауға болады [1].