Кыргыз макал-лакаптардын философиялык мааниси

                               Гуманитарные науки

УДК 101.8:398,91 (575,2)

        КЫРГЫЗ МАКАЛ-ЛАКАПТАРДЫН ФИЛОСОФИЯЛЫК МААНИСИ

Назарбекова Айыке Кадырбековна, студент, И.Раззаков атындагы Кыргыз мамлекеттик техникалык университети, Кыргызстан, 720044, Бишкек шаары, Ч.Айтматов проспектиси 66, e-mail: ajykenazarbekova@gmail.com

Саякбаева Айгуль Бапаевна, улук окутуучу, И.Раззаков атындагы Кыргыз мамлекеттик техникалык университети, Кыргыз тил кафедрасы, Кыргызстан, 720044, Бишкек шаары, Ч.Айтматов проспектиси 66, e-mail: aigulsayakbaeva@mail.ru

Аннотация:  Бул баяндамада эл тарабынан жаралган, замандар бою сакталып,атадан-балага, укумдан-тукумга ыйык керээз катары сакталып келе жаткан макал-лакаптар кыргыз элинин тарыхында кандайча өнүккөндүгүн изилдөөгө аракет жасалды. Макалдар–социалдык-маданий тарыхый өнүгүшүнөн, элдин күнүмдүк турмушунан, бай тажрыйбасынан келип чыккан, философиялык, көз караштык  тереңдикти өзүнө камтыган, адамдын таанып билүү ишмердүүлүгүнүн натыйжасы экендигин ачып берүү. Кыргыз элинин көз карашы , жашоо приоритеттери , жаратылышты сезүүсү жана улуттук салттары тилдин маданияты аркылуу ачылат.

Түйөндүү сөздөр: макал-лакап, философиялык ой-пикир, турмуш, тажрыйба, тарбия, тарых, кыргыздар.

ФИЛОСОФСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ КЫРГЫЗСКИХ ПОСЛОВИЦ

Назарбекова Айыке Кадырбековна, студент, Кыргызский государственный технический университет им. И.Раззакова, Кыргызстан, 720044, г.Бишкек, пр. Ч.Айтматова 66, e-mail: ajykenazarbekova@gmail.com

Саякбаева Айгуль Бапаевна, ст. преподаватель, Кыргызский государственный технический университет им. И.Раззакова, кафедра «Кыргызского языка», Кыргызстан, 720044, г.Бишкек, пр. Ч.Айтматова 66, e-mail: aigulsayakbaeva@mail.ru

Аннотация. В этой статье сделана попытка исследования пословиц и погорок в истории кыргызского народа, которые создавались и передавались от отца к сыну, из поколения в поколение, как священные завещание. Пословицы включают в себя  глубину человеческой деятельности, социально-культурные, исторические,  а также филосовские взгляды. .Взгляды кыргызского народа включают мировоззрения, национальные традиции и расскрываются через культуру языка.

Ключевые слова: пословица, философская мысль, жизнь, опыт, воспитание, история, кыргызы.  

PHILOSOPHICAL SIGNIFICANCE OF KYRGYZ PROVERBS

Nazarbekova Aiyke Kadyrbekovna, student, Kyrgyz State Technical University named after     I. Razzakov 720044, Bishkek city Kyrgyz Republic, Ch. Aytmatov ave 66, e-mail:  ajykenazarbekova@gmail.com

         Sayakbaeva Aigul Bapaevna, senior teacher, Kyrgyz State Technical University named after     I. Razzakov 720044, Bishkek city Kyrgyz Republic, Ch. Aytmatov ave 66, e-mail: aigulsayakbaeva@mail.ru 

        Abstract. This article is a small fragment of the monograph "Kyrgyz ethnos in the mirror of the language", in which an attempt is made to "outline" the value picture of the Kyrgyz world through language, to trace how it developed in the history of the Kyrgyz people. The Kyrgyz worldview, life priorities, world-sense  are reflected in the language, national traditions are revealed through the culture of the language.

        Key words: proverb, philosophical thought, life, experience, education, history, Kyrgyz.

Философиялык ой-пикирдин тарыхка чейинки мезгили катары ал кадимки билимдер жана мифтик идеялар, диний ишенимдер жана элдик оозеки чыгармачылыктын ар кандай үлгүлөрү түрүндө көчмөн элдин башынан өткөн кылымдардан бери келе жаткан көйгөйлөргө таасирин тийгизген руханий жайлардын жыйындысын камтыйт [1].

Ар бир тилде белгилүү бир элдин жашоо философиясы камтылган.  Тил жашоонун философиясын сөз байлыгында да, грамматикасында да бекитет.  Кыргыз тилинин фразеологиялык жана паремиологиялык бирдиктерин талдоо менен кыргыз этникалык тобунун жашоо философиясынын негизги аспектилерин мүнөздөгөн үстөмдүк кылуучу идеяларды аныктоого болот, аларды биз когнитивдик өзгөчөлүк деп атайбыз. Каралып жаткан концепцияны толтуруучу, анын мазмунун иретке келтирүүчү жана кыргыз элинин түшүнүк чөйрөсүн түзгөн бар болгон психикалык субъектилердин ортосундагы байланыштарды түзүүчү когнитивдик белгилер.[2,3]