Шет тілін үйретуде мақал-мәтелдерді қолдану

                                                       Ғылыми жетекші:Пірімжарова Р.Қ                

                                                       лектор

                                                      АТУ кафедра ГиИЯ

                                                      Туйменов Нұрдәулет АТУ Студент

                                                      Мамандық: Есептеу техникасы және                                

                                                      бағдарламалық қамтамасыз ету

               Шет тілін үйретуде мақал-мәтелдерді қолдану

    Шетелдермен мәдени және ғылыми байланыстары ұлғайып , өркендей бастағанда , сол елдердің тіліне , тарихына , мәдениетіне , әдебиетіне деген қызығушылығымыз артуда . Осындай уақытта , әр түрлі шетел тілдерін меңгеруге , сол тілде сөйлесіп , қарым - қатынас жасауға , меңгеріп отырған тіліміздің мәдениетімен , телегей теңіз тарихымен танысып білуге үлкен мүмкіндік туып отыр . Жаңа технологияының , коммуникация әдіс - тәсілдерінің дамуына және іскерлік қарым - қатынастың кеңеюіне байланысты , мемлекеттер мен халықтар арасындағы қарым - қатынастар бүкіл әлемдік сипат алуда . Әр халықтың салт - санасын , дәстүрін , тұрмысын , менталитетін , тілдік мәдениетінің өзіндік тілдік ерекшеліктерін анық көрсететін тұрақты сөз тіркестері және мақал - мәтелдер болып табылады .

     Ғасырлар бойы әр халықтың тарихының , өмір сүру ерекшеліктердің өзгеріп дамығанын ұлттық тіліндегі фразеологиялык кор арқылы көруге болады . Себебі , фразеология , қай ұлттың болмасын , сол тiл де сөйлейтін халықтың күнделікті өмірін , ұлттық психологиясын , ой - санасын , тұрмыс - тіршілігін , салт - дәстүрін көрсетеді . Фразеологизмдер тіліміздің бөлінбес бір бөлшегі . Өзінің көнелеу жағынан да , тұлға мағына тұрақтылыгы жагынан да , стиль жағынан да өзіне тән ерекшеліктері бар . Фразеология терминінің өзі білдіреді . түптеп келген - орам , сөйлемше / оборот , выражение / деген ұғымды Фразеологиялық тіркестер ( ФТ ) қай тілде болмасын макал мәтелдерінен қатарласа өмір сүреді . Бұл тілдік категориялар тiл байлығының ең құнарлы тармагына жатады . Көркем сөз қорының мәйегі болып табылады . Негізінен макал - мәтелдерді ауыз әдебиетінің нысаны деп санағандықтан , оның зерттеуімен , көбіне әдебиетшілер айналысқан , ал фразеологиялық бірліктер тіл фактісі ретінде тіл мамандарынын зерттеу объектісі болып келген . Ғалымдар жалпы фразеологияны зерттей келе оны екі мағынада : тар мағынада және кең мағынада түсіндіреді . Фразеологияны кен мағынада түсіндіретін ғарымдар фразеологияның объектісі ретінде : тіркестері ) ; 1. Фразеологиялык сөз тіркестері ( кос сөздер , компоративтік сөз цитаттар ) деп қарастырады . 2. Фразеологиялык сөйлемдер ( мақал - мәтелдер , қанатты сөздер , Француз тілінің фразеологиясын зерттеуші А.Г.Назарян фра зеология саласын жан - жақты қарастыра келе мынандай тұжырым айқын көрсететiн тiл бiлiмiнiң саласы » . жасайды : « Фразеология дегеніміз - бұл , тілдегі халыктык касиетті Фразеологизмдер мен макал - мәтелдер бір - бірінен ала бетен дуние емес , олардын арасында тұрган ешқандай алшактык жок , кайта олар жакын , жүйелес , ынгайлас құбылыстар . Қазақ тілінде фразеологизмдердің орны ерекше , өйткені олар тілдің едәуір құрамын құрайды . Тілiмiзде көкейге қонымды көркем , орамды алуан түрлі тұрақты сөз тіркестерi жиi кездеседі . Фразео логизмдер тіл - тілдің бәрінде бар құбылыс .Тілдің байлығы , тілдің сұлулығы, тілдің өткірлігінің айрықша көрінетін жері-фразеологизмдер .

      Фразеологиялық бірліктер мен мақал - мәтелдер бір - бірінен өздерінің мазмұны жағынан да , сыртқы тұлғасы жағынан да сара ланып тұрады . Мазмұны жағынан макал мен мәтел игi касиеттерге ундеу , уагыз - осиет сипатында болатыны анық . Мақал - мәтел нақылға , жөн сілтеуге ойысады . Тілімізде көкейге қонымды , көркем , орамды алуан түрлі тұрақты сөз тіркестері кездеседі . Тіл қазынасына жататын тұрақты сөз тіркес тізбектерін халык орынды пайдаланады . Макал - мәтелдермен тең жоғары бағалап , оларды қастерлей сактап келеді . Мақал - мәтелдерден халықтың қоғамдық өмірдегі түрлі уақиғаларды , табиғат құбылыстарын , адам баласының тұрмыс жағдайын , шаруашылық кәсібін , үміт - тілегін , халықтың өмірі мен iс - әрекеті сиякты жайларды , адами қасиеттерді түгел қамтиды . Сондықтан , шет тілін үйрену барысында мақал - мәтелдерді колдану бірден - бір керекті әдіс . Себебі , тіл үйрену барысында біз тек тілдік бірліктерге , үйреніп жатқан тілдің грамматикасына ғана көңіл бөлмейіміз керек . Сол тiлдiн салтын , мәдениетін , тарихын тануға тырысамыз . Ал тiлдi жан - жакты сипаттайтын бiрлiктер тек халықтық мақал - мәтелдерден байқауға болады . Шет тілін үйретуде макал - мәтелдердi тақырыпқа сай алып екi елдiн , яғни ана тіл мен үйреніп жатқан тiлдiң макал - мәтелдерiн са лыстыра алып оқытқан жөн . Сонда ана екі елдiн тiлдiк корының колдану аясын аңғарамыз , айырмашылықтарын көреміз . Мысалы « Балалы үй - базар , баласыз үй - ку мазар » - « Celui qui n'a pas qu'un enfant n'en aucun » ; « Ағаш - жапырагымен , Жер - топырағымен « Chaque grain à sa paille » деген мақал - мәтелдерді жанұя тақырыбында алатын болсак , мағыналык жағынан ұқсастыгын ангарамыз . Сон дай - ақ , кейбір мақал - мәтелдер образды түрде келiп , ауыспалы , кел тірінді мағынада қолданылады . Мысалы : « Темiрдi кызган кезде сок » - « ll faut battre le fer pendent qu'il est chaud » ; т.б. мақал - мәтелдер талай замандар бойында жасалып , ұрпақтан - ұрпаққа ауысып келген халықтың тiлдiк мұрасы . Мысал ретінде басқа да маал - мәтелдерді алуга болады :