Жапон тіліндегі фразеологиядық бірліктер

Жапон тіліндегі фразеологиядық бірліктер

Жапон және қытай тілдерінің генетикалық тұрғыдан бір-бірімен мүлдем байланысы жоқтығына қарамастан, жапон жазу жүйесі қытайлардан бастау алады.  Жапония VI ғасырда қытай таңбаларын қолдана бастады, ал қазіргі жазу жүйесі күрделі құрылымға ие, онда қытай таңбалары кейіпкерлерге негізделген екі слогдық алфавиттің таңбаларымен бірге қолданылады.  Жапон тілі басқа тілдерден, ең алдымен қытай тілінен (негізінен 8 - 19 ғасырлар) және ағылшын тілінен (20 ғасырда) алынған сөздерді еркін сіңірді.  Қазіргі кезде зерттеушілердің көпшілігі синтаксистік тұрғыдан жапон тілін алтай тілдерімен салыстыруға болады деген пікірге келіседі, бірақ оның белгілі бір сатысында, лексикалық және морфологиялық тұрғыдан, оған оңтүстік тілдердің малай-полинезиялық (австронезиялық) тіл тобы қатты әсер етті.

Жапон тіліндегі фразеологиялық тіркестер туралы айту үшін алдымен фразеологиялық бірліктің не екнін білуіміз қажет. Фразеологиялық бірлік бұл фразеологиялық тұтастық тәрізді орын тәртібі жағынан өте тиянақты болып келетін тұрақты тіркестер. Жапон тілі лексикасы мен сол тіліндегі фоазеологиялық бірліктерді шығу тегіне қарай үш топқа бөлуге болады: ваго,канго және гайрайго.

  Ваго,яғни  жапон тіліне көне жапон тілінен енген түпнұсқа жапон сөздері , сондай-ақ осы лексика негізінде қалыптасқан фразеологиялық бірліктер.Тұтастай алғанда, олар үлкен қолданысқа ие және және ауызекі сөйлеу тілінде өте мол , және олар  барлық стильдер мен жанрларда кездеседі. Ваго бұл жапон мәдениеті, әдет-ғұрпын бейнелейді. Жапон халқының қазіргі заманғы фразеологизмдерінің алғашқы бөлігін ваго құрайды . Бұл фразеологиялық бірліктер (фразеологиялық бірліктер) мағыналық жағынан ең дәнекерленген топқа жатады және тілдік-мәдени ерекшеліктерге ие, сондықтан мұндай фразеологиялық бірліктер сөзбе-сөз аударылмайды.  мысалы: өнер: ко: бо-ва фуде-о эрабадзу -  хаттар.  - Кобо (әйгілі каллиграф) таңдалмайды.  ФБ,  мысалы: сан нин ёрэба мондзю но тиэ- сөхбе сөз аударсаң ушеі жигалса міне мондэюдың барлық ілімі осында. Ал мондею болса бірлік пен бір бастан екі бас жақсы дегенді білдіреді. Хито-но фундоси -дэ сумо ФБ сын сөзбе сөз аударсаң басқа біреудің фундосиінде сумо күресу дегенді білдіреді. Ал халықта фундоси сөзі біреудің ыщқыры дегенджі білдіреді. Сонымен, Вангодағы фразеологиялық бірліктер айқын ұлттық дәммен ерекшеленеді, оның құрамына кіретін элементтер күнделікті өмірге және тұрмысқа, халықтық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарға бай,, әдетте, вагоны жазу үшін «куну» деп айтылатын иероглифтер қолданылады.

  Канго.Қытай тілінен енген сөздер мен қытай тілінен иероглифтік жазба арқылы алынған лексиканы қамтиын фразелогиялық бірліктер.  Кангоның негізгі бөлігін шамамен 7 - 13 ғасырларда жапон тілі меңгерген.  Жапония өзінің өмір сүруінің тарихи кезеңінде қытай мәдениеті мен дінінің күшті әсерімен дамыды.канго фразероргиялық бірліктері екі топқа бөлінеді.Бірінші тобы - сейго - бұл қытай тілінің нормаларына сәйкес құрылған фразеологиялық бірліктер.  Олардың кейбіреулері тікелей жапон тілінде жасалғанымен, тіпті ағылшын тілінен енген ұғымдар бар.  Мысалы, цуки-ни хо-еру – сөзбе сөз аударса Айға қарап үру (еуропалық тілдерде де осы ФБ бар) – жалпы мағынасы Айдағы бос қабыққа уақытты ысырап ету, уақытты босқа кетіру. Мысалы Гоэцу досю фразасы тіке аударсаң Бір қайықтағы У мен Юэ дегенді білдіеді. Ал У мен Юэ деген адамдар ежелгі қытайда дұшпан болған екі мемлекеттің атауы болып табылады. Сейго көптеген ғасырлар бойы жапон тілінде қолданылып келді: өзінің бастапқы формасы мен ұлттық колоритін сақтап қалды.  Олар қытайлық және жапондық шындықтың шындықтарын бейнелейді, осы халықтардың тарихына, әдебиетіне, этикасына жүгінеді. Екінші топ ежелгі қытай грамматикасы нормаларына сәйкес құрылған «сейго» типіндегі  (ескі жазбаша қытай тілі) фразеологиялық бірліктері. (аригата-мейваку «аю қызмет») және қытай атауларын, жер атауларын және т.б. кең қолданған фразеологиялық бірліктерден тұрады.  - бірақ суму-о матсу «теңіз жағасында ауа-райын күтіңіз» (сөзбе-сөз, Хуанхэ мөлдір су болғанша күтіңіз).  Осы фразеологиялық бірліктердің көпшілігі тілге сіңгені сонша олар қытайдан шыққан, сондықтан оларды таза кірме ФБ  ретінде санау қиын.  Мұндай бірліктердің қытайлық шығуының сыртқы белгісі олардың құрамында ескі Қытай шындығының болуы болуы мүмкін.  Мысалы,san ko-no rei-o toru (Хань дәуірінде пайда болған канондар). Осы топтың фразеологиялық бірліктерінің көпшілігі дінмен, буддизммен, даосизммен, философиямен байланысты.  мифология, тарих, әдебиетпен де байланысты. Жапон тіліндегі кейбір фразеологиялық бірліктер қытай тілінен алынған күйінде сақталған.Басқа фразеологиялық бірліктер  кейбір кездейсоқтықтардың экстралингвистикалық және таза лингвистикалық себептерден туындаған түпнұсқадан кейбір ауытқулары бар.