Ағылшын тіліндегі кірме сөздердің ерекшеліктері

Шетел филологиясы

Ағылшын тіліндегі кірме сөздердің ерекшеліктері (Т. Драйзердің «Американдық трагедия» шығармасынан негізделген)

Ордабаева Ж. Е.

м.ф.н., аға оқытушы, С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, Павлодар қаласы

Есимова Д.А.

студент, С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, Павлодар қаласы

Этимология (грек тіл. «қосу» және “etymo” «шынайы мәні» деп аударылса, “logos” «ілім») – деп жазады М. М. Маковский – бұл бөлім тіл білімі, оның шеңбері негізінде салыстырмалы-тарихи әдісті қалпына келтіріле ең ежелгі сөз құрылымы және элементтердің маңызы болып табылады [1]. Тілі ғылым филиалы басқа лингвистикалық пәндер арасында көрнекті орын бірі болып табылатын этимология. Әр тілдің лексика сөздің құрылымы сөздер тілінде білім берудің қолданыстағы модельдердің негізінде түсіндіруге болмайды, өйткені тілдің түсініксіз мәндермен сөздер, байланыс нысандарын едәуір қоры бар. Сөздерден Тарихи өзгерістер, әдетте, бастапқы нысаны мен мағынасы сөздің, сөз белгісі сипаты жасырды деп сөздің бастапқы байланыс нысандары мен мағынасы болып табылады, негізгі ынталандыру қайта құру кешенділігін анықтайды. қандай нысанда сөздің этимологиялық талдау мақсаты лингвистикалық материалды негізінде қалыптастырушы моделіне, қашан, қай тілде анықтау болып табылады, және қандай мән бар сөз болды, ал қандай тарихи, оның негізгі нысаны мен мағынасы өзгерістер оның қазіргі түрінде әкелді және мәні.

Тарих бойында ағылшын тілі әр түрлі Еуропа тілдерімен ассимиляцияға ушырағандығы себепті ағылшын тілі сөздігіндегі кірме сөздер қатары өте бай есептеледі. Ағылшын тілінде Үнді және Африкан тілдерімен ассимилацияға ушраған сөздерде көп кездеседі. Сонымен қатар бұл тіл ежелден кірме сөздерді өзіне сіңіріп өнген. Ағылшын тілінің сөздік қорының молаюына әлемнің 1000-нан аса тілі үлес қосқан. АҚШ-тың «Global Language Monitor» лингвистикалық компаниясының 2006 жылдың сәуір айындағы есептеуі бойынша, ағылшын тілінде 988 968 сөз бар екен. Сол қордың 65-70 %-ын кірме сөздер құрайды [2].

Зерттеудің өзектілігі кірме сөздердің ғылыми талдауы. Бұл барлық теориялық және практикалық маңыздылығы болып келеді. Кірме сөздерді зерттеу және оларды білу қазіргі уақытта маңызы өте зор. Себебі, барлық әлем тілдері бір бірімен байланысты және міндетті түрде сөздермен айырбасталады. Ол ең алдымен өзгерту жолдарынан өтеді, олардың мәні синонимдік қатарында болуы мүмкін. Оның құрылымы семантикалық, лексикалық, стилистикалық тұрғыда бола алады. Екінші жағынан зерттеген уақытта, сөз құрылымын және оның жүйесінің зерттейміз. Қараудың қажеттілігі кірме сөздер құрудың бірқатар басқа себептер де қамтамасыз ету өмірі мен қызметінің барлық жақтары адамдарға жаңа атаулар береді. Жаңа сөздерді зерттеу, олардың құрамы, құрылымы, семантикасы, функциялары үшін үлкен маңызға ие бола тұра, лингвистика, бұдан басқа, лексикология болып табылады.

Зерттеу объектісі Т. Драйзердің шығармасынан алынған атаулы сөйлем мүшелеріндегі кірме сөздері, ал зерттеу пәні – осы кірме сөздердің графикалық, фонетикалық, семантикалық, грамматикалық ерекшеліктері болып табылады.

Т. Драйзердің «Американдық трагедия» көркем әдебиет шығармасынан еркіндік әдісі бойынша тек атаулы сөйлем мүшелеріне жататын, яғни сын есім мен зат есім кірме сөздері талданды. Олар атауы, көзі, ассимиляциялық дәрежесі мен контекстісімен берілген. Айтылған шығарманың әр бетінің 60 % қарастырылған [3].

Бірінші бағанда сөздердің нөмірі жазылған. Ал екінші бағанда кірме сөздердің тізімі берілген. Үшінші бағанда кірме сөздердің көзі және пайда болған тегі берілген. Төртінші бағанда кірме сөздердің ассимиляциялық дәрежесі көрсетілген. Л. Блумфид, Э. Хауген  деген адамдардың есебіне сүйене отырып толық ассимиляцияланған, жартылай ассимиляцияланған және толық ассимиляцияланбаған дәрежелері бойынша жіктелген. Ассимиляциялық дәрежесін зерттей отырып, мен ағылшын сөздерінің қагшалықты өзгергенін немесе қаншалықты басқа тілдерден сөздердің ауғанын білдім. Ал бесінші бағанда аталған шығармасынан алынған қарамен белгіленген кірме сөздері конспектісімен берілген. Бұл кестесі бойынша ағылшын тіліндегі кірме сөздері тек структуралық пішінінен ғана айырылмай, лексикалық мағынасын да жоғалтқаны туралы қорытындыға келеміз. Себебі төртінші бағанға қарай тұрып, жартылай ассимиляцияланған сөздердің басым болуына көз жетеді. Мысалы: