Әлемдік экономикадағы ТҰҚ-ның қызмет көрсету дәрежесі

Тақырып :

Әлемдік экономикадағы ТҰҚ-ның қызмет көрсету дәрежесі

Сұрақтар:

1. ТҰҚ- ны қалай түсінесіз?

Трансұлттық корпорация (ТҰК), Ұлтаралық корпорация — келісілген саясат пен ортақ стратегия жүргізуге мүмкіндік беретін шешімдер қабылдау жүйесіне сәйкес екі немесе одан көп елде жұмыс істейтін бөлімшелері бар, орналасқан еліне, меншік нысанына тәуелсіз, жекеше, мемлекеттік немесе аралас кәсіпорын; шетелге тікелей қаржы (инвестиция) салушы фирма. Трансұлттық корпорацияның қай елдікі екені оның штаб-пәтері орналасқан ел бойынша анықталады. Төлем балансы тұрғысынан шетелдік кәсіпорынның кез келген несие беруі немесе акцияларды (жарғылық капиталдағы жарнапұлды) сатып алуы шетелдің тікелей қаржы салуына жатады.

1. ТҰК- нің түрлері

ТҰК өлшемдері мен түрлері.

ТҰК-ның келесі негізгі сапалық белгілерімен бөлінеді:

- сату ерекшеліктері: компания өз өнімінің едәуір бөлігін шетелде сатады, осылайша әлемдік нарыққа айтарлықтай әсер етеді;

- өндірістің орналасу ерекшеліктері: шет елдерде оның кейбір филиалдары мен филиалдары бар;

- Меншік құқығының ерекшеліктері: бұл компанияның иелері әр түрлі елдердің тұрғындары (азаматтары).

Трансұлттық корпорациялар санатына ену үшін фирмада аталған функциялардың кем дегенде біреуі болуы жеткілікті. Кейбір ірі компаниялар бір уақытта осы үш атрибутқа ие.

Бірінші белгі ең маңызды деп саналады. Осы өлшем бойынша абсолютті көшбасшы қазір өз өнімінің 98% -дан астамын экспорттайтын Nestle швейцариялық компаниясы болып табылады. Өндірісті және меншікті интернационалдандыруға келетін болсақ, бұл екі ерекшелік болмауы мүмкін.

Қазіргі әлемде трансұлттық және қарапайым корпорациялардың арасындағы сызық өте еркін, өйткені экономиканың жаһандануы дамыған сайын нарықтар, өндіріс және мүлік интернационализациясы жүреді. Зерттеушілер ТҰК-ларды іріктеуде әр түрлі сандық өлшемдерді қолданатындығына байланысты, ғылыми әдебиеттерде (2000 ж. Басында 40 мыңнан 65 мыңға дейін) ТҰК саны мен олардың қызмет ету дәрежесі туралы әр түрлі мәліметтер келтірілген.

1. ТҰК- дің әлем бойынша таралу ерекшеліктері.

Әлемдегі ТҰК-лардың географиялық орналасу ерекшеліктері

1. Бүгінде әлем  бойынша әрекет етуші ТҰК-р саны.

Сараптама бойынша 100 ірі қаржылық емес ТҰК-лар арасында 13-і химикалық-фармацевтикалық құрылым (SA, BASF AG,Pfiser Inc., Procter&Gamble, Bayer AG, Du Pont (E.I.) De Nemours), 12-сі бөлшек сауда және қызмет көрсету бойынша(Wal-Mart Stores, Carrefour SA), 10-ы автокөлік өндірісі бойынша(Ford Motors Company, General Motors, Toyota Motors Corporation Volkswagen Group), коммуналдық қызмет көрсету 9 және электронды жабдықтар өндірушілер 9 (General Electric, Siemens AG, IBM, Sony Corporation, Hewlett-Packard), 8-і мұнай өндірушілер(Dutch/Shell Group, Total Fina Elf, ExxonMobil, ChevronTexaco) және 7-і телекоммуникция(Vodafone Group Pls, France Telecom, Telefonica SA, Deutsche Telekom AG). Сонымен қатар сусындар мен азық-түліктер, металлургия бойынша 5 ТҰК және 2 көлік пен қағаз басып шығарумен айналысушы ТҰК жатады. ТҰК жағымды жақтарына ТҰК-да жаңа технологияларды қолдануға, өндіріс пен басқару қызметінде жаңашылдық енгізуге, ЖІӨ-ді жоғарлатуға, инвестиция тартуға, төлем балансының және экспортқа шығарылатын өнімнің табысын жоғарлатуға көмектеседі. Ал кері жақтарына көбіне нарықтың монополиялық жағдайға түсуі. ТҰК-ның қоры көп болғандықтан, олар нарықтағы кішігірім компанияларды сатып алады немесе өз бәсекелестерін демпинг арқылы жойып, кейін бағаны көтере алады.