Банктің өтімділігі және оны анықтайтын факторлар

1.Банктің өтімділігі және оны анықтайтын факторлар.1.Банкөтімділігін басқару банктік менеджменттіңмаңызды элементіболып табылады.Өтімділікті басқарудыңнегізгі мақсаты міндеттемелердіңдер кезіндеөтеуүшінқолма-қолқаражаттарға дегенқажеттіліктіәрқашанқанағаттандырып отыру. Жалпы банктің өтімділігін басқарудаөтімділікмынадай екіқызмет атқарады:- несиеге деген сұраныстықанағаттандыру;- салымшылардыңдепозиттерді алу сұранысынқанағаттандыру.Қазақстандықбанктер тәжірибесіндеөтімдіқаражаттардыңұсынысыныңнегізгі көздеріне мыналар жатады:- клиенттердіңбанктік және жинақшоттарына түсетінқаражаттары;- клиенттердіңссудалық қарыздарынқайтаруы;- банкаралықнесиелер;- бағалықағаздардыөтеу;- сыйақы (мүдделендіруді) төлеу;- банкаралықнарықтан ақшалар тарту;- депозиттік емес банктікқызмет көрсетуден түсетін табыстар;- банктіңактивтерін сату;-өзге дебиторлық қарыздардыөтелуі.Өтімдіқаражаттардыңнегізгі пайдалану бағыттарына мыналар жатады:- банктерге жәнеөзгеқаржыұйымдарына несиелер беру;- клиенттерге несиелер беру;- бағалықағаздарды сатып алу;-өзге активтерді сатып алу.Банктіңтөлемдік міндеттемелерініңнегізгі бағыттарына мыналаржатады:- заңды және жеке тұлғалар алдындағы депозиттік міндеттемелері;- банкаралықнесиелер;- есептелген сыйақылар (мүдделендірулер);- есеп айырысуқызметі бойынша міндеттемелер;- бюджетке төленетін салықтар менөзге де төлемдер;

кредиторлық қарыздар.Өтімдіқаражаттар мен төлемдік міндеттемелер арасындағы айырмабанктіңағымдағыөтімділікұстанымын көрсетеді. Оныңмәні теріс болса,онда ол банктегіөтімдіқаражаттарыныңжеткіліксіздігін, ал оңболса, ондаартық өтімділікті көрсетеді. Банктіңкүнделікті ағымдық өтімділігініңұстанымын есептеу, оның өтімділігініңжағдайын анықтау жәнеөтімділіктапшылығыныңболуын ескерту мақсатында жүзеге асады.Банкөтімділігі– салымшылары, кредиторлары және басқа даклиенттерініңалдындағы озініңміндеттемелерін уақытылы және шығынсызорындауы.Банк міндеттемелері нақты және шартты міндеттемелерденқұралады.Банк міндеттемелерін жүзеге асыруүшін төмендегідейөтімдіактивтердіқолданады:-қолма-қол ақшақаражаттары;-қолма-қол ақшаға тез аударуға болатын– жоғарыөтімдіактивтер;-ҚРҰлттықбанкінен немесе банкаралықнарықтан алуға болатын– банкаралықнесие;-басқа да тартылғанқаражаттар, мысалы, депозиттіксертификаттар және банктік вексельер шығару.Банкөтімділігініңбұл белгілерін сақтау, банкқызметініңсапасын жәнесыртқы ортаныңжағдайын анықтайтын көптеген ішкі және сыртқыфакторларға байланысты.Ішкі факторларға мыналар жатады: банк активтерініңсапасы,тартылғанқұралдардыңсапасы, активтер мен пассивтердіңмерзімі бойыншасәйкестігі, сапалы менеджмент, банк имиджі. Бұл факторлар келесіжағдайларға байланысты азырақнемесе көбірек мәнге ие болады: банктіңжеке ерекшеліктеріне,құрылтайшылардың қаржылықжағдайына, банктіңқұрылу спецификасына, клиенттердіңортасына, мамандануына, банктіңқызмет етуінің ұзақтығына, менеджерлерқұрамыныңсапасына және т.б..Банкөтімділігінеәсер ететін сыртқы факторларға мыналар жатады:елдіңжалпы саяси және экономикалықжағдайы. Бағалықағаздар нарығыныңжәне банкаралықнарықтыңдамуы, коммерциялықбанктердіҚРҰлттықБанкінің қайтақаржыландыру жүйесі,өкілетті органдардыңбақылауфунцияларыныңтиімділігі.2.БанкөтімділігініңкөрсеткіштеріӨтімділікті бақылап отыру мақсатындабанктер ағымдағыөтімділіккоэффициенттерініңесебін береді.Өтімділік коэффициенті екі коэффициент көмегімен анықталады:-банктіңағымдагыөтімділік коэффициенті ;-банктің қысқа мерзімдіөтімділігініңкоэффиценті.Ағымдағыөтімділік коэффицентініңеңтөменгі мәнінҰлттықбанктіңбасқармасы бекітеді.

Ағымдағыөтімділік коэффициентіөтімділігі жоғары активтердіңорташа айлықшамасыныңталап етілетін міндеттемелердіңорташа айлықшамасынақатынасы арқылы есептеледі.Банктердің