Деректер қоры және SQL тілінің негізгі құрылымы

[pic 1]

• SQL (ағылш. Structured Query Language) —

реляциялық дерекқорларын құруға, өзгертуге және басқаруға арналған әмбебап компьютер тілі. Мәліметтерге ену мүмкіндігінің реляциялық тәсілі жазбалар тобының амалдарына негізделген. Амалдарды орындауға SQL (Structured Query Language) құрылымдық сұраныс тілінің құралдары қолданылады. Программалаудың процедуралық тілінен айырмашылығы: есептеу процестерін басқару инструкциясы (циклдер, тармақталу, басқа операторға өту) және енгізу/шығару құралдары жоқ.

• [pic 2][pic 3]Қазіргі заманғы компьютерлік өнеркәсіпте SQL тілі ең маңызды тенденция болып отыр. Соңғы жылдары SQL тілі деректер базасының жалғыз тілі болды. Бүгінгі таңда SQL дербес компьютерлерде жұмыс істейтін ДББЖ-нің жүзден астамын қолдайды. SQL тілі деректер базасын басқару жүйелерінің архитектурасындағы маңызды буын болып табылады.
• Компьютерлік технологиялардан ерекшелігінен тәуелсіздігі және SQLді реляциялық мәліметтер базасының технологиясы облысындағы өндіріс жетекшілерімен қолдауы оны деректер базасының стандартты тіліне айландырды. SQL тілі деректер базасының реляциялық типімен ғана жұмыс істейді. Төменде SQL жұмысының сұлбасы бейнеленген. Есептегіш жүйеде маңызды ақпарат сақталған деректер базасы болады. Егер есептегіш жүйе кәсіпорынның кадрлар бөліміне қатысты болса, онда деректер базасында кәсіпорында қызмет ететін адамдар жайлы ақпарат (аты-жөні, туған жылы, телефоны, қызметі және т.б.) сақталуы мүмкін.

● SQL -тілінің командалары бірнеше топқа бөлінеді. Командалардың негізгі типтері келесідей:

• [pic 4]DDL (Data Definition language )- мәліметтердің анықталу тілі. Бұл топтың командалары мәліметтер қорының объектілерінің құрылымын құру және өзгерту(мысалы, кестелерді құру және жою үшін) үшін пайдаланылады. ✔ DML (Data Manipulation Language)- мәліметтердә басқару (манипуляция) тілі. DMLкомандалары мәліметтер қоры объектілеріндегі ақпараттарды басқару үшін пайдаланылады.
• DCL (Data Control Language)-мәліметтерді басқару тілі. Сәйкес командалар мәліметтер қорында сақталған ақпаратқа кіруді басқаруға арналған. ✔ DQL (Data Query Language)-тілі. Бұл жиі қолданылатын командалар, мәліиеттер қорына сұранымды құруға арналған.(Сұраным дегеніміз сәйкес ақпаратты алу мақсатында мәліметтер қорына хабарласу.
• Мәліметтер қорын администрациялау командалары әрекеттердің орындалуына бақылауды жүзеге асыру және өндірілетін операцияларыды анализдеуге арналған.

• Стандартты SQL- де пайдаланылатын мәліметтер типтерін келесі топтарға бөлуге болады:

• Жолдық типтер;
• Сандық типтер;

• [pic 5]Дата мен уақытты көрсетуге арналған типтар.

Жолдық типтер.

• SQL-де екі жолдық типтер анықталған: ✔ Белгіленген ұзындықты символдық жолдар; ✔ Айнымалы ұзындықты символдық жолдар.
• Белгіленген ұзындықты символдық жолдар түрінде сақталған мәліметтер, өріске енгізілгенжолдың нақты өлшемінен тәуелсіз, жадының бір ғана көлемін алады. ANSI-SQL-92-ге сәйкес белгіленген ұзындықты символдық жолдарды хабарлау түрі келесідей:
• Character(n)

• [pic 6]Мұндағы n бұл хабарлау қатысты болатын өріс өлшемін анықтайтын жол
• ұзындығы.
• Белгіленген ұзындықты жолдарды пайдаланғанда , әдетте, бос жолдар пробелдармен толтырылады. Мысалы, егер өлшемі 10 тең өріс беріліп, ал оған 3 символдан тұратын жол енгізілсе, онда 7 символ пробелдармен толтырылады.
• Айнымалы ұзындықты жолдың ұзындығы барлық мәліметтер үшін тұрақты емес, ол мәліметтер қорының кестесі өрісінде сақталған жолдың нақты өлшеміне тәуелді. Айнымалы ұзындықты жолды хабарлау келесі түрде болады:
• Varchar(n)
• n-максималды мүмкіндікті жолды анықтайтын сан.

• [pic 7]Character типінен айырмашылығы Varchar пайдалану дискідегі кеңістікті үнемді шығындауды қамтамасыз етеді. Хабарландыруда көрсетілген жол өлшеміне қарамастан, өріс, енгізілген ақпаратты сақтауға қанша орын қажет болса, сонша алады. Мысалы, егер Varchar(10) өрісі хабарланып және оған 3 символдан тұратын жол енгізілсе, онда бұл жолды сақтау үшін белгіленген ұзындықты жол жағдайындағы сияқты 10 емес, 3 байт қана пайдаланылады.
• Сандық типтер.
• Сандық типтер былай бөлінеді:

• Бүтін санды типтер;
• Белгіленген нүктелі заттық типтер;
• Жүзуші нүктелі заттық типтер;
• Белгіленген және айнымалы ұзындықты екілік жолдар;

• ANSI SQL стандартымен екі бүтін санды типтер орнатылады:

• INTEGER-4 байтты пайдаланатын таңбалы бүтін сан. -2147483648-ден 2147483647-ге дейінгі диапазондағы сандарды бере алады;
• SMALLINT–2 байтты пайдалантын таңбалы қысқа бүтін сан. -32768-ден 32647-ге дейінгі диапазондағы бүтін сандарды бере алады.

• Белгіленген нүктелі заттық типтер.

• [pic 8]Белгіленген нүктелі заттық типтер бөлшек сандарды нақты беру үшін арналған. Көп жағдайда бұл типтер қателіктер жіберілмейтін екілік формада жүзгімелі нүктелі заттық сандарды беруде пайдаланылады. (Мысалы, ақшалай шамадағы мәндерді сақтауда). Белгіленген нүктелі заттық типтер шын мәнісінде ондық нүкте түрінде бейнеленетін бүтін санды типтер болып табылады.
• Белгіленген үтірлі типті хабарлау синтаксисі келесідей:
• DECIMAL (n.m)
• Мұндағы n-дәлділік; m-масштаб
• Дәлділік -ол сандық мәннің жалпы ұзындығы, масштаб-ол ондық нүктеден оң жақта орналасқан белгілер саны.
• Жүзгімелі нүктелі типтер әдетте ғылыми және инженерлік есептеулерде пайдаланылады. Бұл типтерді пайдалануда қандай да бір санды жүзгімелі нүктелі екілік формаға өзгерту кезінде мәліметтер қорына енгізуде үнемі қандай да бір қателік жіберіледі. Бұл қателік өте аз болса да, кейбір жағдайларда кешірілмейді және үлкен қателік әкелуі мүмкін, мысалы, үлкен санды мәндерді сомалауда. Сондықтан, жүзгімелі нүктелі типтер ақшалай шамалы мәндерді сақтауға қолданылмайды.
• Көп жағдайда екі жүзгімелі нүктелі заттық типтер пайдаланылады:

• FLOAT-бірлік дәлділікті сандар; ✔ DOUBLE-екілік дәлділікті сандар.

• Екілік жолдар.

• [pic 9]Екілік жолдар салыстырмалы сирек қолданылады. Әдетте мұндай типті өрістер жалаулар немесе екілік маскалар ретінде қолданылады.
• Символдық жолдар сияқты, екілік жолдар белгіленген және айнымалы ұзындықты болады. Белгіленген ұзындықты екілік жолдар келесі жолмен хабарланады:
• BIT (n)-
• Мұндағы n-байтпен берілген жол ұзындығы.
• Айнымалы ұзындықты жолды хабарлау түрі мынадай:
• BIT VARYING (n)
• Мұндағы n- байтпен берілген жолдың максималды ұзындығы.

●

• Аты айтып тұрғандай бұл типтер дата мен уақытқа қатысты ақпараттарды сақтау үшін пайдаланылады.
• SQL-стандартында дата мен уақыт туралы ақпаратты сақтауға арналған келесі мәліметтер типтері анықталған:

• [pic 10]DATE-датаны сақтау үшін пайдаланылады;
• TIME-уақытты сақтау үшін пайдаланылады;
• TIME STAMP-дата мен уақытты сақтайды;
• INTERVAL-екі дата мен уақыт моментіндегі уақыт аралығын сақтайды.

SQL құрылымданған сұратулар тілі келесі формаларда жүзеге асады:

        ∙        Интерактивті SQL.

        ∙        Статистикалық SQL.

        ∙        Динамикалық SQL.

        ∙        Ішкі SQL.