Жүк туралы

Жүк-бұл жүк вагондары мен контейнерлерде тасымалдау үшін белгіленген тәртіппен қабылданған объект (оның ішінде бұйымдар, заттар, пайдалы қазбалар, материалдар, шикізат, өндіріс және тұтыну қалдықтары).

Түріне қарай жүктер үш топқа бөлінеді: құрғақ жүк (ыдыс-қаптағыш, дана, үйінді, ұнтақталған), құйма( тез бұзылатын, қауіпті, химиялық продукциялар, мұнай) және тірі жаратылыстар(жануарлар, құстар). Қаптау, буып-тиеу және тасымалдау бойынша жүктер кіші топтарға бөлінеді.

1. ыдыс-буып-түю(тарно упаковка) ыдыста, яғни упаковкада тасымалданады және тасымалданғанда саны мен салмағы бойынша тасымалданады. Кейбір жағдайларда стандартты салмақ бойынша тасымалданады (мысалы: қант, ұн, жарма, пакеттегі жарма). қораптарда және т.б.);
2. дана (штучные)- шайырсыз (гудронсыз )тасымалданады және дана санын көрсете отырып көлікке қабылданады (мысалы: электр қозғалтқыштары, ауылшаруашылық машиналары, автомобильдер және т.б.);
3. үйінді және ұнтақталатын (наволочные и насыпные)- Ұнтақталған жүк құрамына қатты бөлшектердің фракциялық компоненттерінің ұнтақ, дәндер, түйіршіктер, қозғалғыштығы  бар капсулалар түріндегі біртекті массасы кіреді. Үйінді жүк- ұнтақталған жүктерге жатқызуға болмайтын жүктер жатады, оларды жаппай тасымалдау керек. Қаптамамен(упаковка) тасымлдауға және санауға болмайды. (көмір, кен, ағаш, цемент); жаппай немесе мамандандырылған вагондарда (қара бидай, сұлы, тары, бидай) контейнерлерсіз.
4.  Құйма цистерналар - цистерналарда және вагондарда тасымалданатын сұйық жүк. Олар мұнай және мұнай өнімдері (ашық, қара), сұйытылған газдар, химиялық өнімдер және тамақ өнімдері болып бөлінеді.

өнімдердің шығу тегіне байланысты тауарлар 12 топқа бөлінеді:

1. Ауыл шаруашылығы өнімдері.

2. Орман, ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсібінің өнімдері.

3. Металл кендері.

4. Отын-энергетика өнеркәсібінің өнімдері.

5. Минералды шикізат, минералды-құрылыс материалдары мен бұйымдары, абразивтер.

6. Металлургия өнеркәсібінің өнімдері.

7. Машина жасау, аспап жасау және металл өңдеу өнеркәсібі өнімдері.

8. Химия өнеркәсібінің өнімдері.

9. Тамақ, ет-сүт және балық өнеркәсібі өнімдері.

10. Жеңіл және полиграфиялық өнеркәсіп өнімдері.

11. Басқа жүктер.

12. Органикалық химия өнімдері.

Бұл жіктеу жүктердің Бірыңғай тарифтік-статистикалық номенклатурасында (ЕТСНГ) көрсетілген. ЕТСНГ теміржол көлігімен жүктерді жеткізу кезінде  тасымалдау құжаттарына енгізілетін мәліметтерді біріздендіру үшін пайдаланылады.

ЕТСНГ-да жүктердің алфавиттік тізімі (Алфавит) келтірілген. Алфавитке қарсы алты таңбалы код көрсетілген, оның алғашқы екі саны топтың реттік нөмірін, үшінші Сан позицияның реттік нөмірін, төртінші және бесінші сандар — нақты жүктің нөмірін, алтыншы Сан — бақылау санын білдіреді. "Ауылшаруашылық өнімдер" жүктері үшін 417005 коды көрсетілген. Демек, жүк 41-ші топқа және осы топтағы 7-ші орынға жатады.

Халықаралық қатынаста тасымалданатын жүктерді кодтау үшін жүктердің Үйлестірілген номенклатурасы, ГТГ пайдаланылады. GNG 22 бөлімді, 99 тарауды, 1284 позицияны қамтиды. ГНГ-дағы жүктердің кодтық белгіленуі 8 белгіден тұрады. Бірінші және екінші сандар тарауды, үшінші және төртінші — тараудағы жүктің орнын, бесінші және алтыншы — позициядағы жүктің реттік нөмірін, жетінші және сегізінші-жүктің ерекшелігін дәл сипаттайды.

Сақтау шарттары мен әдістеріне сәйкес тауарлардың үш тобы бөлінеді.

Бірінші топ ылғал немесе температураның өзгеруі әсерінен нашарлауы мүмкін құнды тауарлар мен жүктерден тұрады. Оларға тез бұзылатын жүктер, кең тұтынылатын өнеркәсіптік және азық-түлік тауарлары және т.б. жатады.

...