Жүк көлігі қызмет тарифтерінің индексі

Кіріспе

             Нарықтық экономиканың дамуы және қоршаған ортаның өзгергіштігінің жоғары деңгейі жағдайында, оның басты мақсаты минималды шығындармен максималды пайда алу болды, көлік қызметтері саласына және оның тарифтік саясатына әсер ете алмады. Қоғамдық өндірісті дамытудың қазіргі кезеңінің ерекшелігі барлық салаларға, соның ішінде көлікке қатты әсер етеді және оның жұмысының тиімділігін арттырудың жаңа шешімдері мен әдістерін іздеуді талап етеді.Көлікпен орындалатын жұмыстар мен қызметтерді дұрыс тарифтеу өте күрделі міндет және кешенді қарастыруға лайық. Сонымен қатар, жүктерді тасымалдауға арналған тарифтер қандай болуы керек деген мәселені әртүрлі көлік түрлерінің қызметтеріне арналған тарифтер жүйесінің бөлігі ретінде, бірқатар факторлардың және бірінші кезекте өндіріс шығындарының әсерінен қалыптасатын баға белгілеудің дербес саласы ретінде қарастыру қажет.Тасымалдаушыны таңдауға әсер ететін маңызды факторлардың бірі-тасымалдау құны. Бәсекелестік жағдайында сөзсіз клиенттер үшін күрес көлік тарифтеріне де түзетулер енгізуі мүмкін. ҚР темір жолдары бүгінде шағын және аз тоннажды жөнелтілімдер деп аталатын жүктердің шағын партияларын тасымалдау саласында автомобиль көлігінің Елеулі бәсекелестігін сезінуде. Бұл тиісті теміржол тарифтерінің өсуіне кедергі келтіреді.Көлік жүйе ретінде құрылыстың әртүрлі түрлері мен формаларында ұсынылуы мүмкін. Көлік қызметтерінің заманауи нарығын қалыптастыру нәтижесінде көлік тарифтерінің рөлі артады.

Оқу барысында келесі міндеттер қойылады:

1. Тарифтік жүйенің мәнін және оны қалыптастыру тәсілдерін түсіну;

2. Көлік тарифінің ұйымның бәсекеге қабілеттілігіне әсерін анықтау;

3. Көлік тарифтерін мемлекеттік реттеу қалай жүзеге асырылатынын қарастыру;

           I Жүк тасымалының жалпы тарифтері

           1.1 Жүк көлігі қызметінің тарифтері

            Жүк көлігі қызметінің тарифтері – мөлшерлемелер жүйесі (тасу төлемдері) және көлік кәсіпорындарының жүкті тасымалдағаны үшін оның тұтынушыларынан алған алымы. Нақты тасу төлемдері белгіленген тарифке сәйкес анықталады, оның деңгейі әртүрлі көлік түрлерінде тасымалдың параметрлері мен шарттарына байланысты, бірақ оған тиеу-түсіру операциялары үшін және жүкті сақтау үшін төлемдері қосылмайды.

            Жүк көлігі қызметі тарифтерінің индексі – жүк көлігінің әртүрлі түрлерімен  жүк тасымалдау бойынша қызметтерге тарифтердің өзгеруін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш. Әртүрлі белгілері (жүктің түрі, жеткізу жылдамдығы, жылжымалы құрамының түрі және басқалары) бойынша белгілі уақыт кезеңінде тасымалданған жүк құрылымының өзгеруін қоспағандағы тарифтер қозғалысын көрсетеді.Тұтастай және көліктің жекелеген түрлері бойынша жүк көлігі қызметтері тарифтерінің индекстері көлік кәсіпорындарының жүкті тасымалдаудан түскен табыстарының өзгеруіндегі бағалық факторларды сипаттау, көлік кәсіпорындары қызметінің тиімділігін бағалау  үшін қолданылады.          

             Статистикалық тәжірибеде жүк тасымалдау бойынша көрсетілген көлік қызметтері көлемін қайта бағалау кезінде дефляторды және ұлттық шоттар жүйесінің тиісті агрегаттарын нақты бағадан салғастырмалыға  есептеу үшін пайдаланылады. Қызметтерге тарифтер индекстерін есептеу мақсатында еуропалық статистикалық тәжірибеде тарифтерді анықтау үшін бірнеше әдістер қолданылады:

             1)        Жүйелі көрсетілетін қызметтерге тарифтерді тікелей пайдалану. Бұл әдісте байқаудың үдемелі кезеңінде нақты тарифтерді бірдей қызметтерге пайдалану идеалды етіп көсетіледі. Атап айтқанда, бұл бірқатар есепті кезең ішінде ұзақ мерзімді келісім шарт бағалары үнемі жеткізілетін бір немесе өте ұқсас қызметтерге пайдаланған кездегі келісім бағасы.