Коммуникативтiк кузыреттiлiктi калыптастыру куралы ретiнде аfылшын тiлi сабактарында көркем шыfарма мәтiндерiн пайдалану

КОММУНИКАТИВТІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА КӨРКЕМ ШЫҒАРМА МӘТІНДЕРІН ПАЙДАЛАНУ

Темирбаева М.К.

Баишев жоғары медициналық колледжі, Ақтөбе қаласы,ҚР

Педагогика ғылымдарының магистрі

Аннотация: Көркем мәтіндер ағылшын тілін үйренуде, әсіресе коммуникативті құзыреттілікті арттыруда, мәдени хабардарлықты арттыруда және студенттердің мотивациясын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ғылыми зерттеулер шынайы материалдарды насихаттайтын, тілдік дағдыларды жетілдіруге және лингвистикалық білімді кеңейтуге көмектесетін  көркем мәтіндерді қолданудың  артықшылықтарын көрсетті. Мақалада шетелдік әдіскерлердің көзқарасы бойынша шет тілінде оқуды үйрету үшін көркем мәтіндерді қолдану қарастырылады. Көркем мәтіндерді қолданудың негізгі артықшылықтары да талданады және осы процесті ұйымдастырудың әртүрлі тәсілдері сипатталады. Мақалада көркем мәтіндерді таңдау принциптері қарастырылады, оқу алдында, оқу кезінде және оқығаннан кейін жұмыстың мәні ашылады.

Негізгі сөздер: көркем мәтін, коммуникативтік құзыреттілік, шетел тілі, интерактивті оқыту әдісі, ойын әдісі, дискуссиялық әдіс.

Бүгінгі таңда шетел тілін оқытудың басты мақсаттарының бірі – мәдениетаралық қарым-қатынасқа қабілетті, шетел тілін ұлттық тілдік және әлеуметтік-мәдени ерекшеліктеріне сай, дұрыс қолдана алатын, білімді де мәдениетті мамандар даярлау болып табылады.

Білім алушыларды оқытылатын тіл елінің әдебиеті, тарихымен, оның дәстүрімен, көрнекті жазушыларымен таныстыру арқылы олардың бойында әдеби-елтанымдық, мәдениетаралық коммуникативті, лингвоелтанымдық біліктілікті қалыптастыру; мәдени-тарихи шындықтармен танысу; яғни мәдениетаралық қарым-қатынас құзыреттіліктерін қалыптастыруға болады.

Мәтін – тілдік таңба мен біліктерінің мағыналық және тұлғалық байланыстылығы бойынша түзіледі. Р.В. Шмидт: «Мәтін сөзінің астарында коммуникативтік мақсатты жүзеге асыру үшін белгіленген жоспар бойынша не бір жағдайдың жүзеге асырылуын қабылдайтын аяқталған мазмұнды бірлікті анықтайтын жазбаша немесе ауызша сөйлеу үзіндісі», - деп көрсетеді [1, 17б ].  Қазақ тіл білімінің негізін салушылар  – А. Байтұрсынұлы мен Қ. Жұбанов еңбектерінен мәтін туралы алғашқы ойларды кездестіреміз. А. Байтұрсынұлы  мәтінді шығарма сөз деп атап,  сөйлеудің бірлігіне жатқызады. Олай дейтін себебіміз, ғалым: «Сөз өнерінен жасалып шығатын нәрсенің жалпы аты шығарма» деп түсіндіреді [2, 344б].

Көркем әдебиет стилі өзіне тән қасиеттерге ие:

1. Лингвистикалық құралдардың болуын анықтайтын тірі бейнелерді жасаудың көркемдік әдістері.

2. Сөздерді контекстік және сөздік мағынада қолдану.

3. Автордың қоршаған шындыққа көзқарасын көрсету үшін вокабулярдың болуы және қолданылуы.

4. Лексикалық және синтаксистік құралдардың даралығы.

5. Ауызекі сөйлеуді қолдану [3].

Көркем мәтінді анықтауда оның көрнекі, экспрессивті және эстетикалық аспектілері қолданылады.

И.В. Арнольд қазіргі ағылшын тілінің стилистикасы бойынша өз жұмысында «әдеби-көркем мәтін идеялық-көркемдік бірлігі бар ішкі байланысты, толық тұтас» деп атап өтті [4, 37б].

Көркем әдебиет белгілі бір функцияларды орындайды:

1. Танымдық функциясы. Мәтін тиісті халықтың тілінің диахроникалық ерекшеліктері туралы ақпаратты көрсететін белгілі бір ақпарат базасын қамтиды;

2. Коммуникативтік функция. Әдебиет – бұл адамдар арасындағы ғана емес, ұрпақтар арасындағы байланыс құралы;

3. Эстетикалық функция. Көркем әдебиет-эстетикалық ләззат көзі ретінде қызмет ететін рухани байланыстың өзіндік түрі;

4. Тәрбиелік функциясы. Көркем әдебиет жеке тұлғаның қалыптасуын қамтамасыз ететін әлеуметтік-тәрбиелік рөл атқарады [5].