Ғаламдық экологиялық проблемалар

Ғаламдық экологиялық проблемалар

“Қоғам-Табиғат” жүйесінің қазіргі заманғы даму кезеңдері.

Ғаламдық экология биосфераның экологиялық процестерін және қазіргі замангы даму тенденцияларын ғаламдық деңгейде қарастырады.Оған әртүрлі әлеуметтік жағдайға ие,индустриальды даму деңгейі әртүрлі  өмір сүру сапасы әртүрлі елдер экономикасына байланыстырмай талдау  жасау мүмкін емес.

Ғаламдық экология барлық адамдар қоғамының, Homo sapiens популяция өкілдерінің өмір сүруі үшін жасалуы тиіс іс әрекеттерін зерттейді.Биосферадағы барлық өзгерістер осы тұрғыдан қарастырылады, позитивті және негативті болып бағаланады.

Ғаламдық экология бұл Жер деген ортақ үйіміз туралы ілім.Бәлкім 21 ғасырда эколог-практиканттар планеталық экологиямен айналысуы да мүмкін.

Ғаламдық экологиялық проблемалар-барлық ғаламдық,аймақтық,ұлттық деңгейдегі барлық экологиялық проблемалардың жиынтығын құрайды.Оларға:1)Жер климатының өзгеруі, 2)озон қабатының жұқаруы, 3)Атмосфераның химиялық заттармен оның ішінде қышқыл жаңбыр тудыратын және т.б.заттармен ластануы, 4)Әлемдік мұхиттың ластануы, 5)құрлық суының  тартылуы және ластануы, 6)радиоактивті ластану 7)топырақтың ластануы, 8)тұрмыстық қалдықтардан қатты және сұйық қоспалардың жиналуы 9)шөлдену мен оттегі айналымының бұзылуы,ормансыздану 10)Қалада және мегаполисте өмір сүру жағдайының нашарлауы,жеке аймақтарда демографиялық тығыздықтың артуы және Жер шарындағы халық санының артуы 11)Минералды шикізаттардың өндірілетін орындарының сарқылуы және бағалы кен орындарының арзан кен орындарына ауысуы 12)Жер шарының халқының ауыр індетке шалдығуы және иммуналдық статустың соңғы орынға қойылуы.

Антропогендік алғашқы экологиялық дағдарыс жоғарғы палеолит дәуірінде байқалды. Жоғарғы палеолит мәдениетінің экономикалық негізі ірі жануарларды аулау болды, оның көмегімен мамонт пен жүнді мүйізтұмсық сияқты ірі жануарларды алуға мүмкіндік беретін құралдар қолданылды. Жоғарғы палеолит мәдениетінің өмір сүру ұзақтығы шамамен 25-30 мың жыл болды. Осы дәуірде Солтүстік жарты шардың қоңыржай ендіктерін мекендеген көптеген ірі жануарлар жоғалып кетті. Сонымен, Еуропада бұрын кең таралған ірі шөпті жануарлар жойылып кетті: мамонт, жүнді мүйізді бұталар, дала бидоны, алып бұғы, сонымен қатар кейбір ірі жыртқыштар - үңгір арыстан, үңгір аюы және т.б. Тірі қалған жануарлардың бірқатар түрлерінің таралуында айтарлықтай өзгерістер болды. Мысалы, Батыс және Орталық Еуропада сол жерде мекен еткен үлкен шөптер табылды, жануарлар әлемінде осындай өзгерістер сол кезде Азия мен Солтүстік Америкада, мүмк ХХ ғасырдың аяғында экологияның дамуы жаһандық экологиялық проблемаларды шешумен көбірек байланысты. Ол ХІХ ғасырдың ортасына дейін ұшыраған биосфераға әсер етілетін шектерден асып кетпейтіні белгілі болды, ал болашақта адамзат өзінің барлық ресурстарды тұтыну санын көбейтіп, бұл шекарадан асып кетті немесе қазір олар айтқандай аумақтардың экономикалық әлеуеті және тіпті бүкіл биосфера.ін басқа континенттерде де орын алды.

Адамзат жаһандық экологиялық дағдарыстың алдында тұр, оның көріністері белгілі: деградация және тіпті табиғи экожүйелердің толықтай жойылуы, биоалуантүрліліктің жоғалуы және жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлерінің жоғалуы, қоршаған ортаның жан-жақты ластануы, соның ішінде жердің кеңістігі, озон қабатының жұқаруы, орманның жойылуы, шөлейттенуі , климаттың өзгеруі және басқалар.

Жаһандық өзгерістерді зерттеудің негізгі мақсаты - қоғам мен қоршаған ортада болып жатқан динамикалық процестердің өзара әрекеттесуін талдау. Сөз жоқ, бұл әлемнің қоғамдық-саяси көрінісімен байланысты және ХХ ғасырдың аяғында қалыптасқан қайшылықтарды түсіну қажеттілігіне әкеледі.

Американдық эколог А.Леопольд (1887-1948) Жерді бастауы мен соңы жоқ өзенмен - «Дөңгелек өзенмен» салыстырды. Жер - таңғажайып «дөңгелек өзен», біз оны ағып жатқан бөренелермен жүзіп барамыз. Біз экономиканың кептелу себептерін зерттеуді, ескі маршруттарды тарих ретінде қарастыруды, басқару ретінде жаңа бағыттарды таңдауды және ықтимал рапидтер мен рапидтерді саясат ретінде қарастыруды атаймыз. Өзеннің бойындағы топырақ, флора мен фаунаны зерттеу биология болып табылады, ал олардың пайда болуы мен дамуын уақыт өте келе зерттеу - геология және эволюция, топырақты, флора мен фаунаны іс жүзінде пайдалану - ауыл шаруашылығы және өнеркәсіп. Экология - бұл «дөңгелек өзен» туралы ғылым, яғни. биотикалық навигацияны зерттеу Біздің Дөңгелек өзенге қауіп төніп тұр.

...