ВИЧ- пен инфицирленген науқастардың туберкулезбен ауырып қалу мүмкіндігі

                                                           Әдеби шолу

Тақырыбы: ВИЧ- пен инфицирленген науқастардың туберкулезбен ауырып қалу мүмкіндігі

Зерттеуші: Нұрланова Нұрай Нұрланқызы - “Педиатрия” мамандығының 1228-топ студенті.

Ғылыми жетекші:  Жүрек қан тамырлары және торакальды хирургия кафедрасы Сағат Бұлбұл Қанатқызы

Ғылыми кеңесші: Ақерке Елемесқызы- “Эпидемология және биостатистика” кафедрасының оқытушысы

   ЖИТС - жүре пайда болған иммундық тапшылық синдрoмы. Адaм иммунды тапшылығы вирусының қоздырғышы - лентивирустар тұқымдасының ретровирусы. Иммундық жетіспеушілігінeн бір немесе бірнеше қауіпті аурулар дамуы мүмкiн (пневмания, туберкулез, рак), бұл аурулармен адам ағзасы күресе алмайды [1].

Туберкулез - созылмалы инфекциялық сырқат,ол өкпеде және басқа ағзаларда тек өзіне тән морфологиялық өзгерістердің дамуымен сипатталады. Бұл ауа-тамшыларымен таралатын жұқпалы ауру және ағзаға туберкулез таяқшалары түскенде дамиды. Латынша tubercula - төмпешiк, бұдыр дегенді білдіреді. Осы сырқатпен ауырған адамдардың өкпесін ашып көргенде көптеген әр түрлі бұдырлар байқалған. Ең бірiншi, өкпе кей жағдайларда бaсқa дa органдарға зақым келтіреді. Жұқтыру көзі - туберкулезбен ауырып жүрген адам болып тaбылaды [2].

Бұл ауру бүгінгі таңда кең таралған жұқпалы аурулардың бірі, оның Қазақстан үшін маңызы үлкен. 1993 жылы республикада 100 000 халыққа шыққанда 61,7 адам бірінші туберкулезбен ауырса, 2002 жылы 165,1 көрсеткішіне көтерілді. Халықаралық ұйымдар бойынша егер 100 000 адамнан 50 адам ауырса, бұл ауру эпидемия деп саналады. 2002 жылы Қазақстанда туберкулезден 3592 адам қайтыс болған. БДҰ мәліметі бойынша бүкіл дүние жүзі бойынша аурушылар саны 15-20 млн. Әр жылы 3 млн адам өледі [3].

ЖИТС індетінің басталуы әлемде туберкулез жағдайларының өсуімен байланысты, өйткені ЖИТС және туберкулез бір-бірімен белсенді әрекеттеседі. Бұл екі инфекция да иммундық жүйеге әсер етеді, басқа аурудың дамуына әкеледі. Нәтижесінде, АИТВ туберкулездің белгілері  дамуына  әсер етеді, туберкулез көбінесе өкпеден тыс түрге өтеді, яғни көп жағдайда өкпеге емес, дененің басқа жүйелеріне, мысалы лимфа түйіндері мен омыртқаға әсер етеді, бұл өте қауіпті болып табылады. Осы инфекциялардың бір мезгілде болуы олардың әрқайсысын емдеуді қиындатуы мүмкін [4].

 АИТВ иммундық жүйеге әсер етіп, оны әлсірететіндіктен, осы аурумен ауыратын адамдарға туберкулез қоздырғышы жеті есе жиі беріледі. Сондай- ақ, ауыратын адамдарда ол белсенді түрге жиі ауысады. Жасырын туберкулезбен аурудың белсенді түрінің даму қаупі жылына 8-10% құрайды. Жасырын туберкулезбен ауыратын АИТВ-теріс адамдар үшін бұл қауіп өмір бойы тек 5% құрайды. Науқастың  иммундық жағдайы неғұрлым төмен болса, туберкулездің өкпеден тыс түрінің даму қаупі соғұрлым жоғары болады [5].

 Белсенді туберкулез сонымен қатар АИТВ вирустық жүктемесінің жоғарылауына алып келеді, бұл иммундық жағдайдың төмендеуіне және аурудың өршуіне әкелуі мүмкін. Туберкулезді сәтті емдегеннен кейін де вирустық жүктеме жоғарылауы мүмкін [6].

 АИТВ-ға қарсы антиретровирустық терапия. Осы инфекциямен ауыратын науқастар арасында туберкулездің алдын алудың негізгі құралы болып табылады, тіпті, АИТВ-инфекциясын емдеуге қол жетімді болса да, туберкулездің даму қаупі жоғары. Алайда, антиретровирустық терапия иммундық жүйені қалпына келтіруге көмектеседі және көп жағдайда туберкулездің алдын алады [7].

 Туберкулез қалай беріледі?

Өкпеде бір рет бактерия көбейе бастайды. Алайда, адамдардың көпшілігінде (90-95%) иммундық жүйе жеткілікті сау және туберкулез жасырын болып қалады, яғни ауру дамымайды. АИТВ-мен ауыратын адамдарда иммундық жүйе бактерияны бақылауды жоғалтуы мүмкін: нәтижесінде бактерия бүкіл денеге тарала бастайды және туберкулездің белсенді түрі дамиды. Ауру бірнеше айдан кейін немесе көптеген жылдардан кейін белсенді түрге айналуы мүмкін. Басқаша айтқанда, Mycobacterium tuberculosis көптеген жылдар бойы адам ағзасында болуы мүмкін, бірақ ол белсенді болады және иммундық жүйенің әлсіреуімен ғана туберкулезді тудырады [8].