Бір компонентті дәрілік формалардың фармакопеялық

Бір компонентті дәрілік формалардың фармакопеялық талдау әдістері; көп компонентті дәрілік формаларды талдау; көп компонетті дәрілік формалардың физика-химиялық талдау әдістері; дәрілік формаларды талдаудың экспресс әдістері

Бір компонентті дәрілік формалардың сандық талдауы бірнеше кезеңмен жүзеге асырылады:

• Сынама немесе өлшенді алу;
• дәрілік форманы талдауға дайындау;
• дәрілік заттың дәрілік формадан алынуы;
• талдау үшін қажетті жағдайлар жасау;
• қажетті өлшемдерді орындау;
• өлшеу нәтижелерін өңдеу.

Дәрілік форманы талдауға дайындау өлшенді еріту (кейде қыздыру) арқылы жүзеге асырылады, содан кейін өлшеу үшін аликвоттық бөлік таңдалады. Еріткіш дәрілік заттың және дәрілік форманың басқа компоненттерінің ерігіштігін, сондай-ақ қолданылатын анықтау әдісін ескере отырып таңдалады. Мысалы, таблеткалардағы димедрол сулы емес ортада бейтараптандыру әдісімен сандық түрде анықталады, сондықтан сусыз сірке қышқылы еріткіш ретінде алынады. Сұйық дәрілік формаларды еріту үшін су жиі қолданылады, ал май ерітінділері үшін –этил немесе метил спирті, бензол, петролейн эфирі.

Дәрілік заттың дәрілік формадан алынуы дәрілік заттың мөлшерін анықтауға кедергі келтіретін ингредиенттер болған кезде керек болады, сондықтан әртүрлі әдістерді қолдана отырып, кедергі жасайтын компоненттер бөлінеді: сүзу, центрифугалау, экстракция, қағаз хроматографиясы, ЖҚХ және т. б.

Өлшеу гравиметриялық, титриметриялық, физика-химиялық және биологиялық әдістермен жүзеге асырылады.

Көп компонентті дәрілік формаларды талдау.

Құрамында әртүрлі дәрілік заттар бар дәрілік формаларды сапалы талдау қиын, себебі бір ингредиент екіншісін анықтауға кедергі келтіруі мүмкін немесе реактив бір уақытта бірнеше компоненттермен әрекеттеседі. Сондықтан бір компонентті дәрілік формаларды талдаудан айырмашылығы келесі нұсқалар мүмкін:

1) идентификация үшін ерекше реакциялар таңдалады (иондарға немесе функционалдық топтарға), оларды орындау кезінде бір компонентті анықтауға басқалар кедергі жасамайды;

2) алдымен біреуімен, содан кейін басқа компонентпен кезекпен әрекеттесетін реактив қолданылады. Мысалы, концентрацияланған күкірт қышқылындағы формальдегид ерітіндісі алдымен көк-күлгін (кодеин), содан кейін қызыл бояу (ацетилсалицил қышқылы) түзеді;

 3) реактив екі компонентпен де әрекеттеседі, бірақ өзара әрекеттесу өнімдерін оңай бөлуге болады. Мысалы, натрий бензоаты мен натрий салицилатының қоспасын талдауы хлороформның қатысуымен мыс сульфатының ерітіндісінде: хлороформ қабаты көк түске ие болады (бензоат ионы), сулы қабат – жасыл (салицилат-ион);

 4) қоспаның құрамдас бөліктерінің бірі реактивтің қатысуымен басқа компонентке түсті реакция береді. Осылайша, егер қоспада резорцин болса, бастапқы ароматты аминдерді анықтауға болады (р-нафтолды қосу қажет емес);

 5) бір компонентті анықтау үшін реактивтерді қосу кезінде қалғандары кезек-кезеканықталады. Мысалы, натрий гидрокарбонаты мен анальгин қоспасындағы анестезинді Азо бояғыштың түзілу реакциясы арқылы анықтау. Тұз қышқылын қосқаннан кейін газ көпіршіктері (бикарбонат ионы) бөлінеді, содан кейін натрий нитриті ерітіндісін қосқанда тез жоғалып кететін көк-күлгін бояу (анальгин) пайда болады және соңында Р-нафтол сілтілі ерітіндісін қосқанда қоспа қызыл жарық алады (анестезин).