Шәкәрім Құдайбердіұлы «Үш анық»

Шәкәрім Құдайбердіұлы «Үш анық» атты шығармасынан эссе жазуды жөн көрдім. Адамның бойындағы осы қасиеттердің болуы. Бірінші анық: Алланың бар екендігін. Алланың шеберлігі дүниенің ешқандай кездейсоқсыз белгілі бір заңдылықта дамуының негізінде Алла жаратқандығы туралы айтылған Екінші анық: Адамның жаны туралы жанның заты ғарыштан екендігі, оның мәңгі өмір сүретіндігі, адамның барлық рухани қасиеттерінің жаннан шығатындығы, жан да тән сияқты азық қажет ететіні, Жан тәннің қожайыны, тән өлсе шіріп басқа түрге ауысатындығы, жанның ажалсыздығын баса айтып кеткен.

Жан- қожа, тән дегенің-жанның құлы, Нәпсі неге білмеген бұрын мұны? Ойлашы: жан тапты ма, тән тапты ма Жоғарғы кереметті неше қилы? Тән -терезе, қарайтын тән- иесі, -деп жан мен рух бөлек, рух-ол жан емес, адамның таза (арлы ақылы) ойымен байланысты қасиет. Адамның ойы таза, жаны таза болу үшін азық керек ол –Ұждан.Ұждан ол үшінші анық.

«Үш анық» деген шығармасында ар ілімі болып табылатын нәрсе «Адамдағы: ынсап, әділет, мейірім үшеуі.

Ынсап - қанағат, дұрыс-әрекет, Әділет - адамгершілік, Мейірім – сүйіспеншілік.

Ұжданын тыңдамайтын адамның жүрегі еш бір ғылым, өнер, ешбір заң тазарта алмайды. Ар- ұждан ол рухани бастау. Ар-ұждан дауысын жүрегі , ойы таза адам естиді. Әр адамның ойлаған ойы таза болу керек екен. Адамның ойы жаман нәрсеге жүйрік болмау керек әрқашанда қай нәрсеге жақсы оймен қарау керек. Ұжданына сол жанның азығы екеніне ақылмен ынсап істесе, оның жүрегін қарайта алмайды деген сөз қазір алдыға қойылып отырған рухани жағынан жаңару пәні Өзін-өзі тану пәні деп ойлаймын. Ақыл оймен ойланып адам қашанда қай нәрсеге болсын қанағат етіп жүру керек екен.

Адам қанағатшыл - барға риза болуы, місе тұтуы ынсаптан шықпауы, нәпсіге ермеуі. Қанағат - Алладан өзгеден дәметпеу. Тек Алладан ғана үміт етіп, оған ғана тәуекел ету. Қанағат етуден адам өміріне келер пайдасы көп. Ол адамға бақыттылықты, рахат тұрмысты, тұрақтылықты, аманшылықты сыйлайды. –

Қанағат тілек - қалау адамды әрекет етуге итермелейді және оның өмірдегі амал әрекетіне себепші болады. Тек тілек - қалауын тыйғанда ғана адам еркіндікке қол жеткізеді.

Артықша мал - дүниесі жоқ кісінің барына қанағат қылуы түсінікті жайт. Бірақ мал - мүлкі жеткілікті адамның өзің барға қанағат тұтуы керек. Қанағатшыл адам қашанда қайырымдылықтың басында тұрады, рухани –адамгершілік тәрбиенің негізін құрайды. Қанағат тұтқан адам әрқашанда дұрыс әрекет жасайды.