Б.Момышұлы “Ұшқан ұя” шығармасындағы салт-дәстүрлер, оның тәрбиелік мәні

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«м.х.дулати атындағы тараз өңірлік университеті» КЕ АҚ

 «ҰСТАЗ» ИНТСТИТУТЫ

«ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ» КАФЕДРАСЫ

СӨЖ

Тақырыбы: Б.Момышұлы “Ұшқан ұя” шығармасындағы салт-дәстүрлер, оның тәрбиелік мәні”

Орындаған: Оразахова Аружан

Тексерген: Шормакова С

Тараз 2022ж.[pic 1]

“Б.Момышұлы “Ұшқан ұя” шығармасындағы салт-дәстүрлер , оның тәрбиелік мәні “

Ұлы Отан соғысы-Екінші дүниежүзілік соғыстың құрамдас бөлігі, ХХ ғасырдың ұлы трагедиясы, сондай-ақ ұрпақтар санасында өшпес із қалдырған әлемдік-тарихи маңызы бар оқиға. Батылдық, жанқиярлық, рухтың табандылығы өз Отанын жанқиярлықпен қорғаған миллиондаған кеңес халқын біріктіреді.

Кез келген мемлекеттің басым міндеті қоғамды өз Отанына деген сүйіспеншілікпен біріктіруге қабілетті және оның жетістіктерімен мақтануды көздейтін патриоттық тәрбие болып табылады. Ұлы Отан соғысы батырларының үлгісінде жастарды тәрбиелеу олардың патриоттық сезімін қалыптастыру үшін негіз болып табылады. Әдебиет әлемі халықтың жауынгерлік рухын қалыптастыруда үлкен рөл атқарды.

Ұлы Отан соғысына қатысушы, Кеңес Одағының Батыры және жазушы Бауыржан Момышұлының шығармаларында көптеген ғылыми-зерттеу жұмыстары үшін материал болған оқиғалар көрініс тапқан. Бауыржан Момышұлы шаруа отбасында дүниеге келіп, қатардағы қызыл Әскерден КСРО гвардиясының полковнигіне дейінгі бетегелі белестен орын алды. Дивизияны жоғары атақ пен басқару құқығына қол жеткізу Бауыржан Момышұлының жеке басының арқасында қол жеткізді, бұл оның басшылығымен әскерлерге ерлік жасап, жалпы жеңіске елеулі үлес қосуға мүмкіндік берді. Ол нағыз қолбасшы ретінде көрнекті ақылмен, жоғары жалпы білімділікпен және әскери істі жақсы білумен, мақсатқа жетудегі темір ерік-жігермен және табандылықпен сипатталады. Оның ақылға қонымды тәуекелге деген қабілеті, алдын-ала ойлау сезімі, сондай-ақ сарбаздар үшін үлкен ынталандыру болған түйсігі мен айқындылығы таң қалдырады.

Мәскеу түбіндегі үлкен шайқас Қызыл Армияның жеңісімен аяқталды және қазақстандық жауынгерлер жеңіске айтарлықтай үлес қосты.

Б. Момышұлының жоғары стратегиялық зердесінің тағы бір көрнекті мысалы "бір түннің тарихы" повесінде келтірілген . Тек бір ауылды, Трошковоны, Б.Момышұлын иемдену туралы бұйрық алған соң, өзі жүргізген барлаудан кейін, бір ауылды алып, ештеңеге қол жеткізе алмайсың деген қорытындыға келді . Түнгі батыл рейдпен олар жау дивизиясының резервтерін жеңіп, бірден алты ауыл алды.

Халықтың рухани әлеуеті мен патриоттық сана-сезімі Б.Момышұлының шығармашылығында көрініс тапты, онда кеңес солдатының ерлігі, батырлығы, рухының табандылығы көрсетілген. Кеңес халқы жеңіске ұмтылды, біртұтас және үйлесімді әрекет етті, бірақ кейіпкерлердің алдында қозғаушы күштің бар екенін мойындауға болмайды, олардың үлгісі тек жолдастарын ғана емес, бүкіл елді шабыттандырды. Жоғары офицерлерден бастап қарапайым сарбаздарға дейінгі бүкіл армия батылдық пен жанқиярлықтың кереметтерін көрсетті. Біртұтас КСРО халқының қосқан үлесі баға жетпес. Қазақстандықтар басқа да көптеген халықтармен бірге туған жерінде бейбітшілік пен жарқын болашақ үшін батыл шайқасты. Халық жауды жеңу сағатын жақындату үшін барлығын құрбан етуге дайын болды, сондықтан соғыс жылдарында жауынгерлердің әскери ерліктері сирек емес болды. Соғыстан шаршаған бүкіл КСРО азаматтарының мүдделері бір тілекке біріктірілді: соғысты мүмкіндігінше тезірек аяқтап, кейінгі ұрпақтардың жарқын болашағына көз жеткізу.

Ұлы Отан соғысының тақырыбы өзектілігін жоғалтпайды, өйткені бұл оқиға әр отбасына әсер етті, ұрыс алаңында жатқан мыңдаған жас қыздар мен жігіттердің өмірін қиды. Олар Жеңіс идеясынан шабыт алды. Қазіргі жастардың патриоттық санасын қалыптастыру үшін өз халқының үздік дәстүрлері, оның батырлық күресі, ерліктері, үздік ұлдардың таланттары туралы Білім және тарихи оқиғаларды түсіну қажет.

Қолымда Бауыржан Момыш­ұлы­ның «Ұшқан ұя» кітабы. Аялай ұстап, толқи оқимын. «Біздің кейде өткенді еске алсақ болды, тұтас тұлға іздеп, бүтін бір жүйелі оқиға іздеп, кесек-кесек кереметтер іздеуге ерекше мән беріп қарайтынымыз бар. Дәл осы өлшем балғын кезге келе бермейді. Өйткені бала жүрегі, бала көңілі, бала ойы алғашқы көргенін, алғашқы сезгенін, алғашқы тұшынғанын қаз-қалпында, тұнық күйінде болмысына ұйытып алады да, сол қалпында сақтай біледі.   Бала қиялы ол көргендері­нен көлемді ой түйіп жатпай­ды. Қайта үзік-үзік үміттің өзінен рақат сезімге бөлене береді. Дәл қазір менің көз алдымда сонау сәби кез­дегі қызық пен қуа­ныш­тың елес­тері түйдек-түйдек жаңғы­рығып, жанымды жай таптырмай отыр».