Стратификацияны зерттеудің әр түрлі бағыттыры мен ерекшеліктері

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті[pic 1]

Факультеті: «География және табиғатты пайдалану»

Кафедрасы: «География, жерге орналастыру және кадастр»

СӨЖ

Тақырыбы: «Стратификацияны зерттеудің әр түрлі бағыттыры мен ерекшеліктері»

Орындаған: Жастилек А.Ж

                                                                   Тексерген: Омарова А.Т.

Стратификация – кез келген қоғамға тән құбылыс. Қоғамда байлыққа, статусқа және билікке ие болуға лайықты адамдарды анықтайтын қағидалар болады. Бірақ теңсіздік мәселесі қоғамдарда бірі-бірінен айырмашылығы жеткілікті.

Қоғамдар арасындағы алғашқы айырмашылық теңсіздіктің белгіленген және қол жетімді мәртебелеріне  негізделу бағыттырынан туындайды.

Қол жеткізуге мәртебе – адамның өмір сүру уақытындағы қол жеткізген статустары. Және де белгіленген мәртебе, мысалға, әйел адам болу немесе қара нәсілді адам болу. Ал мысалы, сотталған ол – қол жеткізген мәртебе.

Әр қоғамда ресурстар белгілеген, кейбір қол жеткізілген мәртебелерге таратылды, бірақ олардың арасындағы айырмашылық ұқсастықтан көп. Белгіленген мәртебеге көзделген стратификациялық құрылысы касталық жүйелер, ал қол жеткізілген мәртебеге негізделген құрылым топтық жүйелер деп аталады.

Касталық жүйелерде адамның  бай болуы немесе кедей болуы, қарапайым болуы немесе ата-анасының статусына байланысты. Мысалға ер адам әкесінің мұрасының мұрагері болады.  Ал әйел адам анасының жолымен үй шаруашылығымен айналысуы қажет, әйтпесе қара жұмыспен айналысуы керек болады. Адамның білімділіі мен өнері бұл жерде рөл атқармайды. Және де касталық жүйеде тек екі статусы бірдей отбасы балаларын үйлендіре алады.

Үндістан- өзінің касталық жүйесімен танымал. Үнді касталық жүйесі қоғамның күрделі ұйымының бөлігі, тарихи дамыған жан-жақты және көп қырлы құбылыс. Касталық жүйелер қазір Үндістанның кейбір мұсылман және христиан қауымдарында да кездеседі.

Кастадағы мүшелік тұрақты, мұрагерлік өзгермей өмір бойы сақталады. 1950 жылдан бастап Үндістан тәуелсіздігін алғаннан кейін, касталық жүе заңсыз саналады. Елдері 200 миллион далиттердің, яғни «сот жоқ каста» мәртебесі арта түсті. Бірақ әлі күнге дейін теңсіздіктен, кемсітуден, этностық зорлық-зомбылықтан олар зардап шегуде. Үндістан үкіметі бұл мәселені қазіргі таңда қарастырып жатыр.

Тапты жүйеде ресурстардың тең бөлінбеуі басты себеп болатын – қол жетімді мәртебе. Түрлі үстемдіктерге жетуін анықтайтын басты фактор – кәсіби мамандану, алайда ол туылғаннан қалыптаспайды. Адам кәсіпті ата-анасынан да жақсы, әлде керісінше шамалы қалыптасады. Кәсіптік -  адамның жетістіктеріне, дарындылығына, өнеріне, мамандғына және ынтасына байланысты.