Тұлға психологиясы

Х.Досмұхамбетов атындағы Атырау университет

Инновациялық блм беру кафедрасы

СОӨЖ

Тұлға психологиясы

                                              Атырау-2022

Жеке   адамның әлеуметтк қасиеттер

Өз кезегнде «тұлға» термин белгл бр сапа. Өйткен адамның өз блм алу керек. Бұл қалыптастыруға көптеген қасиеттер әсер етед: тәрбиелеуден бастап, адамның дамуына қоршаған орта жағдайының әсермен аяқталады. Әлеуметткпсихологиялық қасиеттер басқа тұлғалармен өзара әрекеттесудң ықпалымен қалыптасады, соның салдарынан қалыптасқан көзқарастардың болуы, өзн-өз, басқа адамдарға, жалпы қоғамға деген әлеуметтк көзқарастар бар. Адамның әлеуметткпсихологиялық қасиеттер адамның коммуникативтк әрекетт жүзеге асыратын әлеуметтк топтармен өзара әрекеттесу жағдайында қалыптасады.

Адамның әлеуметтк қасиеттер оның негзг сипаттамаларының брн көрсетед, ол адамның қоғамдық рөлдердң белгл бр рөлн атқаруға мүмкндк беред. Белгл бр қасиеттерге байланысты адам басқа адамдардың арасында дұрыс орын алады. Айта кету керек, адамның әлеуметтк-психологиялық қасиеттер:

1. Адамның дүниетанымының мазмұны.
2. дүниетанымның тұтастығы, сондай-ақ жеке сен м .
3. Қоғамдағы өз тағдырын б лу деңгей .
4. Қызығушылықтары, қажетт л ктер . Б рден ек нш с не жылдам ауысу дәрежес немесе олардың тұрақтылығы. Мұқтаждықтар мен мүдделерд ң шағын мазмұны немесе кер с нше. 5. Әртүрл қасиеттер жиынтығының нақты көр н с .

Мәселен, табысты өм р үш н адам үнем әлеуметт к және психологиялық қасиеттерд дамытады. Өйткен олардың деңгей оның қызмет н ң ти мд л г не әсер етед .

қарым қатынас

Адам қарым –қатынас арқылы айналасындағы дүние жайлы мә лмет алады, еңбек пен тұрмыс дағдыларына машықтанады, адамзат жасап шығарған түрл құндылықтарға меңгеред . әрине қарым-қатынас ақпарт алумен ғана шектелмейд , оның шеңбер аса кең, бұл кең көп қырлы ұғым. Спектакель көрсекте, лекция тыңдасақта , телефонмен хабарлассақ та, дос- жарандармен сөйлессек те – осының бәр – қарым- қатынастың сан алуан қырлары. Өм рдег сан алуан т рш л кте адамдар б -б р мен т келей, жүзбе жүз не жанама не б реу арқылы қарым-қатынасқа түсед . Осындай қарым-қатынастың мән – мағынасы, олардың түрл көр н стер жеке адамдармен топтық ұйымдардың т рш л г нен жақсы байқалып тұр.

Қарым-қатынас «топ», «ұжым» деген ұғымдармен т келей байланысты.

Қоғамда адамдар арасындағы ең үлкен құбылыс бұл қарым-қатынас. Қарым-қатынас болмай адамдар брбрмен араласа алмайды. Ал қарым-қатынасты орнату үшн ең алдымен мәдениетт игеру керек. Қалай болса солай сөйлеу бұл өзара қатынасты бұзуға алып келед . 1. Маскiлi қарым-қатынастар– бiр күннiң iшiнде бiрнеше маска кию.Формалды қарым-қатынас, яғни мұнда маскiлердi пайдаланып сұхбаттасушылардың тұлғалық ерекшелiгiн түсiнiп ескеруге талпынамыз (сыпайлық, қаталдық, тұйықтық). Шынайы сұхбаттасушыға деген сезiмдерiн, эмоцияларын қарым-қатынас барысында көрсетпейдi. Мысалы,жағымпаздану,өз жұмысын стетп алу мақсатында өтрк қошеметтеуд жатқызуға болады.

1. Формалды рөлдiк қарым-қатынас – мұнда сұхбаттасушының тұлғасы мен әлеуметтiк рөлi маңызды болып табылады.
2. Iскерлiк қарым-қатынас – мұнда сұхбаттасушының iске деген тұлғалық ерекшелiгi, мiнезi, жасы, көңiл-күйi ескерiледi. Сонымен бiрге оның iске деген қызығушылығы мәндiк маңызды орын алады.
3. Достардың рухани және тұлғалық қарым-қатынасы – мұнда кез келген тақырыпқа әңгiме қозғауға болады, тек сөз арқылы ғана емес жест, мимика арқылы бiрiн-бiрi жақсы түсiнедi.
4. Маникулятивтiк қарым-қатынас – сұхбаттасушыдан белгiлi бiр пайда табуға бағытталған. Ол үшiн сұхбаттасушының тұлғалық ерекшелiгiне байланысты түрлi әдiстер пайдаланады.
5. Вербалды және вербалды емес қарым-қатынас.  Коммуникациялық жүйе – бұл алынатын және берiлетiн ақпаратты түсiнудi қамтамасыз ету мақсатында адамдар арасындағы хабар алмасу.

Коммуникацияның негiзгi функциялары мыналар: 1.Информативтi – адамдар арасындағы өзара әрекеттесудi ұйымдастыру.

2.Интерактивтi – адамдар арасындағы өзара әрекеттесу түрлерiн пайдалана тырып сұхбаттасушының көңiл күйiне, сенiмiне мiнезқұлқына әсер ету.

3.Перциптивтi – қарым-қатынасқа түсушi серiктестердiң бiрiн-бiрi қабылдауы және өзара түсiнушiлiктi қалыптастыру.

4.Экспрессивтi – эмоционалды бастан кешiрулер сипатын өзгерту.

Әдетте «эмпатия» термин сипатталады «өз ңд басқа адамның орнына қою» қаб лет . Бұл симбиозға ұқсас таза эмоционалды контакт қаз р сыйлық рет нде ғана емес қарастырылады қарымқатынас жасаудың маңызды дағдыларының б р . Қысқаша айтқанда, эмпатияны сез ну - бұл дағды тұлғааралық қатынастар, жұмыс орындарында барған сайын көб рек талап ету. Шын мән нде, бұл оның түс н г арқасында басқасын түс нуд ң қарапайым шеңбер нен шығады дене т л , өйткен ол а-ның құрылуын көред эмоционалды байланыс. Эмпатия» термин н ң шығу тег өте ежелг . Бұл грек т л нен, қосылыстан шыққан »пафос«, Бұл сөзбесөз»ш н сезу / қабылдау«. Сондықтан, эмпатияны өз н басқалардың орнына қоюдың қарапайым қаб лет деп анықтау - бұл кемш л к. Шындығында, белг л б р байланыс болғанымен, оған бәр нен бұрын қатысты жеке тұлғаның ойлары мен көң лкүйлер онымен эмпатикалық адам байланысқа түсед . Осы «байланыс» орнатылғаннан кей н, эмпатияны сез нет ндер тек назар аударуды тоқтатады оның эмоциясы мен сез мдер , басқаларын қабылдай отырып.