Психология ғылымының даму кезеңдері

                 Психология ғылымының даму кезеңдері

Психология — адамның жеке бірлік ретіндегі психикасын, өзінің сан−алуан сезім, аффективтік, интеллектуалды, басқа да туа біткен функцияларымен бірге сыртқы ортамен өзара әрекетін зерттейтін ғылым, кей-кезде адам мінез-құлығын зерттеу деп те анықталады. Қыруар тараулары теориялық және практикалық бағыттарды қарастырады, қолданбалы бағыттары да сан алуан: терапевттік, қоғамдық, кәсіпкерлік, кей жағдайда саясаттық және теологиялық. Психологияның негізгі мақсаты — психиканы cубьективттік структураның, сыртқы ортаны байымдаумен, елестетумен жұптасқан айырықша іс-әрекеттің негізі ретінде зерттеу.

Психихология тарихы

Психология дамудың ұзақ жолынан өтті, психология нысаны мен мақсатын түсіну өзгерді. Психология дамуының негізгі кезеңдерін ғылым ретінде атап өтеміз.

I кезең-психология Жан туралы ғылым ретінде. Психологияның мұндай анықтамасы екі мың жыл бұрын берілген. Адам өміріндегі барлық түсініксіз құбылыстарды жанымен түсіндіруге тырысты. II кезең-психология сана туралы ғылым ретінде. XVII ғасырда табиғи ғылымның дамуына байланысты пайда болады. Ойлау қабілеті, сезіну, ой деп атады. Зерттеудің негізгі әдісі адамның өзін бақылау және фактілерді сипаттау болып табылды. III кезең-психология мінез-құлық туралы ғылым ретінде. XX ғасырда пайда болады. Психологияның міндеті-эксперимент қою және адамның мінез-құлқын, іс-әрекеттерін, реакцияларын тікелей көруге болатынын бақылау (іс-әрекеттерді тудыратын себептер ескерілмеген).

Психология-психиканың объективті заңдылықтарын, көріністері мен механизмдерін зерттейтін ғылым.

Ғылыми білімнің кез келген жүйесі сияқты, психология өзінің тарихы бар, оны шартты түрде төрт кезеңге бөлуге болады.

I кезең-психология Жан туралы ғылым ретінде. Адамның психикасы туралы түсініктің осы кезеңінде анимистикалық сипат алды: әр пән жанға ие болды. Өміршеңдіктен құбылыстар мен қозғалыстың даму себебін көрді. Аристотель психикалық ұғымды барлық органикалық процестерге таратып, өсімдік, жануарлар және ақылға қонымды жандарды бөліп таратады.

Кейінірек психикаға қарама – қарсы екі көзқарас қалыптасты-материалистік (Демокрит) және идеалистік (Платон). Демократ психика, бүкіл табиғат сияқты материал деп есептеді. Жан атомдардан тұрады, физикалық денені құрайтын атомдарға қарағанда жұқа. Әлемді тану сезім органдары арқылы өтеді. Платонның пікірінше, жан материямен ештеңе жоқ және соңғы идеал емес. Әлемді тану-бұл психиканың сыртқы әлеммен өзара іс-қимылы емес, адамның денесіне түскенге дейін мінсіз әлемде көргені туралы жан-жақты еске алу.

II кезең-психология сана туралы ғылым ретінде. Психологияның ғылым ретінде дамуының 2-ші кезеңінде, XVII ғасырда психика мен сананы ғылыми түсінудің әдіснамалық алғышарттары қаланды. Сонымен, Р. Декарт Жануарлар жанға ие емес деп санайды және олардың мінез-құлқы сырттан әсер ету рефлексі болып табылады. Оның пікірінше, адам санасына ие және ойлау процесінде ішкі өмірдің болуын белгілейді. Д. Локк ойда сезім органдары арқылы өтпесе де ештеңе жоқ деп санайды, ол сананың атомдық талдауының принципін ұсынды, оған сәйкес психикалық құбылыстар бастапқы, одан әрі ыдырамайтын элементтерге (сезімдерге) жеткізіле алады және олардың негізінде неғұрлым күрделі білім беру қауымдастығы арқылы қалыптасады. Кейінірек ағылшын ғалымдары Т. Гоббс және Д. Гартли психиканың жұмыс істеу негізінде жатқан ассоциациялар туралы детерминистік көзқарасты дамытты, ал француздар П. Гольбах пен К, Гельвециялар адам психикасының әлеуметтік жанама әсері туралы өте маңызды тұжырымдаманы әзірледі.