Психология ғылым ретінде қалыптасуы

Басқару психологиясы, 1-дәрісбаян

1 Дәріс

1.Психология ғылым ретінде қалыптасуы.

2.Психология пәні мен объектісі. Психологияны ғылым ретінде анықтау.

3. Психология салалары.

4.Психологиялық зерттеу әдістері.

          Психологияның ғылым ретінде қалыптасуы
        Психология ғылым ретінде ұзақ қалыптасу кезеңімен және қысқа тарихымен ерекшеленеді. Ежелгі Грецияда да психикалық құбылыстарды түсіндірудің алғашқы әрекеттері пайда болды. Бұл идеялар психиканы, жанды табиғаттың ажырамас атрибуты ретінде қарастырды: жануарлар, табиғат құбылыстарында қозғалыс пен дамудың қайнар көзі ретінде әрекет ететін жан бар. Жан физикалық денеге тәуелсіз өмір сүреді және адамның тағдырына, денсаулығы мен сәттілігіне әсер ете алады. Психологияның ғылым ретінде қалыптасуының негізгі төрт кезеңі шартты түрде ажыратылады:
I кезең (б.з.д. IV ғ. - б.з.д. XVII ғ.) Психология жан туралы ғылым ретінде.
        II кезең (17 ғ. Ортасы - 19 ғ. Ортасы) - психология сана туралы ғылым ретінде, ол жаратылыстану ғылымдарының дамуына байланысты туындайды.
        III кезең (19 ғ. Ортасы - 20 ғ. Ортасы) - психология мінез-құлық ғылымы ретінде.
        IV кезең (ХХ ғасырдың ортасы және қазіргі уақыт). Бұл кезеңдегі психологияның жағдайы қазіргі уақытқа дейін жалғасатын және парадигмалардың әртүрлілігі мен бәсекелесуімен сипатталатын ашық дағдарыстың кезеңін көрсетті. «Ашық дағдарыс» кезеңінде пайда болған маңызды психологиялық сала гестальт психологиясы болды.

        Психология пəнінің зерттеу объектісі.

        Əрбір ғылымның өзіне тəн зерттеуобъектісі болады. Психология ғылымының зерттеу объектісі басқа да ғылыми ілімдер сияқты айнала шындық дүниедегі құбылыстарға қатысты адам психикасымен байланысы,сонда психология ғылымының зерттеу объектісі адамның психикалық əрекеттері,психикалық қасиеттері, психикалық процестері мен психикалық (көңіл-күйі) қалпы.Детерминизм принціпі-психика нақты өмір бейнесімен анықталады жəне сыртқы жағдайлардың өзгеруіне байланысты өзгеріп, дамып отырады.Психикалық ерекшеліктеріне генетикалық жағынан қарау принціпі- даму барысын зерттеу.Психика мен іс-əрекеттің өзара байланыс принціпі- психика мен іс-əрекеттің тығыз байланысы, бірлігі.Адам психикасын зерттеуде биологиялық жəне əлеуметтік факторлардың байланысын ескерту.Психофизиологиялық бірлік принціпі- психиканың өзіндік ерекшеліктері-материалдық жəне нейрофизиологиялық негізін есепке алу.

        I. Тәлім-тәрбие (педагогикалық) психологиясы. Бұл пәннің зерттейтіні — адамды оқыту мен тәрбиелеу ісіндегі психологиялық заңдылықтар. Ол оқушылардың ақыл-ойы мен ойлау жүйесін, дағдыларын қалыптастырудың, олардың тиісті оқу материалдарын меңгеруі мен ұстаз-шәкірт арасындағы өзара қарым-қатынастарды реттеудің түйінді мәселелерін қарастырады. Сөйтіп, окушылар ұжымындағы өзара қатынастармен, олардың психологиялық даралық ерекшеліктерімен санасып отырудың мүмкіндіктерін

іздестіреді. Оқу-тәрбие жұмыстарын және балалардың, психологиялық ерекшеліктерін қарастырып, бірқалыпты даму заңдылықтарынан ауытқыған балалармен тәлім-тәрбие жұмысын жүргізу әдіс-тәсілдерінің психологиясын зерттейді.Сондай-ақ, ересек адамдармен жұмыс істеудің ерекшеліктерімен және оларды қалай оқыту мәселелерімен де шұғылданады.Тәлім-тәрбие психологиясының мынадай тармақтары бар:

        а) оқыту психологиясы — дидактиканың психологиялық негіздерін, оқыту мен білім берудің жекелеген әдістеме мәселелерін, бағдарлап оқыту мен балалардың ақыл-ойын қалыптастыру сияқты өзге де мәселелермен шұғылданады.

        ә)тәрбие психологиясы — гуманистік және әлеуметтік тәрбие мәселелерінің психологиясын зерттеп, оқушылар ұжымының, еңбекпен түзету педагогикасының психологиялық негіздеріне қатысты мәселелерді іздестіреді. Бұлардан басқа, мұғалімдер психологиясы кемтар балаларды (ересектерді де) оқытып тәрбиелеу мәселелерін қамтиды.