Инклюзивті білім беру

Кіріспе

Инклюзивті білім беру – заманауи білім беру саясатының маңызды бағыттарының бірі. Бұл ұғым барлық білім алушыларға, олардың физикалық, психикалық, әлеуметтік немесе басқа да ерекшеліктеріне қарамастан, сапалы білімге тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған. 2020–2024 жылдар аралығында орыс тілді ғылыми кеңістікте инклюзивті білім берудің мәселелері мен болашағына қызығушылық артқаны байқалады. Бұл осы саладағы жарияланымдар санының өсуі, ғылыми зерттеулер мен қолданбалы жобалардың көбеюі арқылы көрініс тапты. Ұсынылған картотекада инклюзивті тәсілді жүзеге асыру барысында білім беру мекемелерінің алдында тұрған негізгі үрдістер мен қиындықтарды қамтитын маңызды дереккөздер жинақталған. Бұл материалдар болашақ педагогтар мен ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс істейтін мамандарға пайдалы болуы мүмкін.

Негізгі бөлім — Әдебиеттер тізімі

1. Ахметова Д.З., Тимирясова А.В., Морозова И.Г. және басқалар
   Инклюзивті білім беру – педагогикалық инновация ретінде (2022 ж.)
   Бұл ұжымдық монографияда инклюзияның теориялық-әдістемелік негіздері қарастырылып, оқу бағдарламаларын бейімдеу, толерантты білім беру ортасын қалыптастыру және педагогтардың кәсіби құзыреттілігін дамыту салаларындағы инновациялық шешімдер ұсынылады. Авторлар инклюзивті тәсіл жағдайында білім беру стандарттарын қайта қараудың маңыздылығына назар аударады.
   
2. Кузма Л.П., Куц В.А., Смахтина А.В., Чернышенко Н.С. және т.б.
   Инклюзия – заманауи білім берудің бренді ретінде (2021 ж.)
   Авторлар инклюзияны тек білім беру қолдауының формасы ғана емес, сонымен қатар мектеп беделінің құрамдас бөлігі ретінде қарастырады. Кітапта Ресейдің әртүрлі өңірлеріндегі инклюзияны жүзеге асыру тәжірибесі көрсетілген, сәтті енгізу мысалдары талданып, кадр дайындау мен қаржыландырудың жеткіліксіздігіне қатысты негізгі проблемалар атап өтілген.
   
3. Липаева Т.А. және т.б. (ред.)
   Инклюзивті білім беру: білім траекторияларының стратегиялары мен үздіксіз даму механизмдері(2020 ж.)
   Бұл жинақта инклюзивті білім берудің заманауи тұжырымдамалары ұсынылып, дәстүрлі тәсілден икемді әрі бейімделген білім беру үдерісіне көшу сипатталады. Мақсат – ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушылардың өзін-өзі толық жүзеге асыруына мүмкіндік беру. Айрықша назар өңірлік тәжірибеге аударылған.
   
4. Самсонова Е.В., Быстрова Ю.А. (ред.)
   Ресей Федерациясында инклюзивті білім беру шарттарын қамтамасыз етудің өзекті мәселелері (2023 ж.)
   Жинақта халықаралық конференция аясындағы ғылыми және практикалық талқылаулар нәтижелері көрініс тапқан. Онда ресурс жағынан қамтамасыз ету, педагогикалық кадрларды даярлау, инклюзивті ортаны цифрландыру және құқықтық аспектілер қарастырылады.
   
5. Соловьева О.А.
   Инклюзивті білім беру технологиялары (2024 ж.)
   Бұл оқу құралы педагогтерге арналған. Онда оқу материалдарын бейімдеу, жеке білім беру маршруттарын құрастыру және аралас сыныптарда сабақ жүргізу бойынша нақты ұсыныстар берілген. Автор тәжірибеге негізделген тәсілге басымдық беріп, инклюзивті өзара әрекеттестік үлгілерін ұсынады.
   
6. Гафари Э.А.
   Инклюзивті білім беру құралдары арқылы ерекше қажеттіліктері бар балаларды оқытудың ұйымдастырушылық-педагогикалық шарттары (2024 ж.)
   Автор ерекше қажеттіліктері бар балаларды жалпы білім беретін мектептерге біріктіру мәселелерін жан-жақты қарастырады. Онда тьюторлық сүйемелдеу, түзету сабақтары және ата-аналармен өзара іс-қимыл сияқты нақты ұйымдастырушылық үлгілер ұсынылған.
   
7. «Инклюзивті білім беру – баршаға арналған білім» конференциясының материалдары
   (IV Бүкілресейлік конференция, 2024 ж.)
   Бұл жинақта инклюзивті білім беруді құқықтық тұрғыдан қолдау, ұйым ішіндегі мамандардың өзара әрекеттестігі, ерекше қажеттіліктері бар оқушыларға арналған инфрақұрылым дайындығы сынды мәселелер бойынша практиктер мен ғалымдардың баяндамалары қамтылған.
8. ​Мақұлбек А.Ж.
   «Қазақстандағы инклюзивті білім беру – мектепке дейінгі ұйымдар: социологиялық талдау» (2023 ж.)
   Бұл зерттеу Алматы қаласындағы арнайы балаларға арналған мектепке дейінгі мекемеде жүргізілген социологиялық зерттеудің нәтижелерін ұсынады. Автор инклюзивті білім беруді енгізудегі қиындықтар мен мәселелерді анықтайды. ​
9. Тусупбекова Г.
   «Қазақстандағы инклюзивті білім беру үшін мұғалімдерді бастапқы даярлау: арнайы білім беру қажеттіліктері бар студенттер және оларды жалпы білім беру сыныптарына қосу туралы болашақ мұғалімдердің сенімдері» (2023 ж.)
   Бұл диссертацияда Қазақстандағы болашақ мұғалімдердің арнайы білім беру қажеттіліктері бар студенттерді жалпы білім беру сыныптарына қосу туралы сенімдері зерттеледі. Зерттеу нәтижелері инклюзивті білім беруді жүзеге асыруда мұғалімдерді даярлаудың маңыздылығын көрсетеді.

Қорытынды

2020–2024 жылдар аралығындағы орыс тіліндегі ғылыми басылымдарды талдау инклюзивті білім берудің Ресейде белсенді дамып жатқанын көрсетеді. Бұл салада кедергілерді жою, білімге қолжетімділік пен теңдікке қол жеткізу бағытында ауқымды ғылыми және практикалық жұмыстар жүргізілуде. Зерттеулер кешенді тәсілдің қажет екенін көрсетеді: педагогтерді дайындау, материалдық-техникалық базаны дамыту, цифрлық шешімдерді енгізу және оқу бағдарламаларын бейімдеу. Назар тек теорияға емес, нақты педагогикалық тәжірибеге де аударылып отыр. Бұл – инклюзивті білім беруді күнделікті тәжірибеге табысты енгізуге үміт береді. Картотекада келтірілген әдебиеттер педагогтерге, әдіскерлерге, зерттеушілерге және болашақ мамандарға инклюзивті білім берудің мәнін терең түсінуге әрі оны кәсіби қызметте тиімді пайдалануға көмектеседі.