Ыбырай Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясы» еңбегіне талдау жасау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ СЕРІК ҚИРАБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ КАФЕДРАСЫ
[pic 1]

СОӨЖ1: Ыбырай Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясы» еңбегіне талдау        жасау

                                                                     Орындаған: Бекжан Жәйдәр(304-топ)

                                                  Қабылдаған: Қабатай Б.Т.

Ыбырай Алтынсариннің “Қазақ хрестоматиясы” еңбегі 1879 жылы Орынборда жарияланған. Кітап 110 беттен тұрады. Кітап басы «Құрастырушыдан» атты бөлімнен басталады.Бұл жерде осы кітаптың қала басылғаны туралы айтылған.Кітап бірнеше рет басылып, социализм кезіндегі идеологиялық саясатқа байланысты автордың кейбір сөздері алынып тасталған немесе қысқартылған. Мысалы: Құдай, пайғамбар деген сияқты сөздер. Себебі Ыбырай Алынсариннің тарихи беделіне нұқсан келтіреді делінген.

Екінші «Сөз басы». Осы беттерден біз кітапты екі бөлімге бөлінгенін байқаймыз. Кітап мазмұнын төрт бөлімге бөлді:

1) Балалар өмірінен алынған әңгімелер;

2) Әр түрлі жастағы адамдардың өмірінен алынған әңгімелер;

3) Қазақ ақындарының ең жақсы өлең-жырларынан үзінді;

4) Қазақтың мақал-мәтелдері.

Ыбырай Алтынсарин сөз басына «Кел, балалар, оқылық» өлеңін жазған.

Кітапта 12-36-бет аралығында балалар өмірінен алынған 26 әңгімесі жазылған. Бұл беттерде тек қана әңгімелер ғана емес, балалардың жазған хаттары да бар. Тақырыптары:

1)Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш

2) Сатемір хан

3) Абылай хан

4) Талаптың пайдасы

5) Әке мен бала

6) Асыл шөп

7) Бақша ағаштары

8) Бір уыс мақта

9) Алтын шеттеуік

10) Шеше мен бала

11) Аурудан аяған күштірек

12) Мейірімді бала

13) Полкан деген ит

14) Тышқанның өсиеті

15) Ізбасты

16) Түлкі мен ешкі

17) Қарға мен түлкі

18) Қарға мен құрт

19) Сауысқан мен қарға

20) Жан-жануарлардың дауласқаны

21) Қара-батыр

22) Байұлы

23) Жәнібек батыр

24) Бай мен жарлы баласы

25) Оқудағы балалардың үйіне жазған хаттары

26) Балғожа бидің баласына жазған хаты

37-70- беттер аралығында үлкен кісілер турасындағы әңгімелер бойынша 31 әңгімесі бар. Олар:

1) Ғалім кісі

2) Лұқпан әкім

3) Зеректік

4) Силинчи деген ханым

5) Малды пайдаға жарату

6) Дүние қалай етсең табылады (5-сынып Алматы: Атамұра 2017. 76-бет)

7) Білгеннің пайдасы

8) Қыпшақ Сейітқұл  (5-сынып Алматы: Атамұра 2017. 70-бет)

9) Таза бұлақ

10) Әдеп

11) Қанағат

12) Мұңсыз адам

13) Әділдік

14) Петр патшаның тергелгені

15) Мұжық пен жасауыл

16) Жомарт (5-сынып Атамұра 2017. 75-бет)

17) Сараңдық пен жинақылық

18) Салақтық