Қазақстандағы менеджменттің даму тарихы және оның дамуына талдау жасау

Муханова Жадыра

Эссе: Қазақстандағы менеджменттің даму тарихы және оның дамуына талдау жасау

Әлемнің түрлі елдеріндегі менеджменттің тарихи дамуымен ұлттық басқару модельдері пайда болды. Қазіргі уақытта басқарудың 2 басты полюсі бар: жеке жауапкершілікпен және қызметкерлердің тар мамандануымен ерекшеленетін американдық менеджмент және иерархиялық басқару және әрекеттер мен бақылауды үйлестіретін жапондық менеджмент. Кейбір елдер американдық менеджерлердің тәжірибесін пайдаланды, ал олардың кейбіреуі жапон менеджерлерінікін қолданды, бірақ барлық елдерде өзіндік ерекшеліктері, жағымды және жағымсыз жақтары бар өздерінің менеджмент моделін құра бастады. Бұл үдеріс қазақстандық менеджментке де әсер етті.

Қазіргі қазақстандық менеджмент моделін қалыптастыруға нақты өңірдегі тарихи процестер мен оның халқының мәдениеті әсер етті. Тәуелсіздік күнінен бері 20 жылдан астам уақыт өтті және осы қысқа мерзім ішінде қазақстандық менеджмент моделінің ерекшеліктері қалыптасты.

Қазақстанның басқару ойлары тарихының тамырлары ғасырлар қойнауынан бастау алады. Жүздеген жылдар бойы басқару ойы біртіндеп жетілдірілді. Менеджментке деген қажеттілік адамның және оның біріккен қызметінің пайда болуына байланысты туды. Мемлекетті басқару жөнінде біздің еліміздің дамуының әрқилы кезеңіндегі әртүрлі міндеттер өткенімізге үлкен әсер етті және бүгінгі күні де Қазақстанның басқару ойының қалыптасуы мен дамуына ықпалын тигізуде.

Қазіргі заманғы менеджменттің қалыптасу тарихы мен дамуын ХХ ғасырдың 50-ші жылдарынан бастап қарауға болады. Алғашқы қазақ инженер-менеджері, өндірісті ұйымдастырушысы Қ.И. Сәтпаев (1889-1964) болды. Ол бірінші кеншілердің еңбек өнімділігі мен адамдардың еңбекке деген мотивация мәселелерін, жұмысшылардың, кәсіподақтардың кәсіпорындармен және Балқаш пен Жезқазғанның тау-кен байыту комбинаттарындағы еңбек процестерімен байланысты сұрақтарын шешті. Оның басқару стиліне тән ең маңызды ерекшелік, ол зерттелінетін нақтылы материалдарды терең ғылыми жүйелеу мен жалпылау болатын. Бұл жерде нағыз білгірдің әдеттен тыс басқару ойы көрінеді.

Көптеген қазақстандық компаниялар маркетингтік зерттеулер, жарнамалық стратегиялар, ұйымдастырушылық басқару, шығындарды оңтайландыру механизмдері сияқты сәттерді ескермей пайда табуды түпкі мақсат етеді. Отандық компаниялар сататын өнімдер мен қызметтерін кейде агрессивті жарнама арқылы ұсынады, ал олардың сапасы әрқашан ұсынысқа сәйкес келмейді. Сонымен қатар, көптеген отандық компаниялардың менеджмент тетіктері басқарудың авторитарлық принципіне ие. Ұйымдастыру ортасы әдетте қарапайым болып табылады және корпоративтік мәдениет қалыптасу сатысында тұр. Менеджерлердің көпшілігі қызметкерлерді өздеріне ыңғайландырып таңдайды,сонымен қатар туыстық және басқа да мүдделер жиі ескеріледі, ал жұмыс берушінің таңдауына компанияның тиімділігіне әрдайым жақсы әсер етпейтін ұсынымдар әсер етеді. Қазақстандық менеджменттің оң ерекшеліктері - тез өзгеретін сыртқы ортадағы шығармашылық және тиімділік.