Peculiarities of interjection in English-Kazakh languages

           Қожа Ахмет Ясауи атындағы қазақ-түрік университеті

                                        Филология факультеті

                           [pic 1][pic 2]

      БӨЖ

Тақырыбы: Peculiarities of interjection in English-Kazakh languages

According to Barkhudarov : Междометиями называются звуковые комплексы, применяемые в языке для выражения различных эмоций, например:  Ah, Oh, Hush, Hello, Bravo, Hum и т.д , или для изоброжения звуков природы или издаваемых животными  ( звукоподражание): Bang, Crash, Cock-a-doodle-doo и др. Междометия не употребляются в роли членов предложения, не сочетаются с другими словами, не имеют никаких грамматических форм и категорий. Они находятся на периферии языка ( хотя некоторые междометия этимологически восходят к грамматически оформленным словам и сочетаниям слов, например:  Come, there , Dear me, Good heavens, By heaven и др.)

It means Interjections are called sound complexes used in the language to express various emotions, for example: Ah, Oh, Hush, Hello, Bravo, Hum, etc., or to depict the sounds of nature or made by animals (onomatopoeia): Bang, Crash, Cock-a -doodle-doo, etc. Interjections are not used as members of a sentence, do not combine with other words, do not have any grammatical forms and categories. They are on the periphery of the language (although some interjections etymologically go back to grammatical words and word combinations, for example: Come, there, Dear me, Good heavens, By heaven, etc.)

According to Badambekqyzy  Zaure: Одағай -  толық мағынасы жоқ, адамның әртүрлі көңіл-күйін, ішкі сезімін білдіретін және жан жарнуардың немесе адамның еркіне , сезіміне әсер етіп , түйсіндіру мақсатында айтылатын сөздер тобы. Олар сөйлем мүшесі бола алмайды.

Оһ, қалай зәремді ұшырдың!

Жақсы! Бұл туралы не ойлайсыз?

Types of the interjection (Одағайдын түрлері)

қазақ тілінде одағай айтылу мақсатына, қолданылу ерекшеліктеріне карай үш топқа бөлінеді.

1. Көңіл күйі одағайлары. Хабар беруде сойлеушінің куанта, тандаңдыра, күлдіре, ызаландыра, өтіне, кекесінді, сұрай, бұйыра айтқан ойы көңіл күйі одағайлары арқылы беріледі.

Оларға: oh, ой, паһ-паһ, и-и, ай-ай-ай, қап, пәлі, сұмдық-ай, ту, әттең, әттеген-ай, тәйір-ай, мәссаған, ойпыр-ай, япыр-ай, беу, пішту, берекелді, шіркін-ай, алақай, па, шіркін, алла-ай, т.с.с. сөздер жатады. Мысалы:

Ой, қандай тамаша!

Мәссаған, сенің сонша жекіргенін не?

Бәсе, мен оның мақсатына жететінін білгенмін!

Қап, кешігіп қалатын болдым-ау!

«Тұрсам, о, тоба-ай, айнала көк шалғын!......»

Мені онын алдап кеткенін білсемші, қап, әттеген-ай!

1. Тұрмыс-салт одағайлары.

Оларға: Дат! Лабби! Хош! Хайыр! Рақмет! Ассалаумағалейкум! Кеш жарық! Құп т.с.с. седер жатады.

Мысалы:

Ассалаумағалейкум, Абай аға!

Кеш жарық, ормаларыңыз толсын!

Құп, айтқаныңыз орындалады!

1. Императивтік ишара одағайлары. Оларға адамға бағышталып айтылатын: Айда! Ау! Тәйт! Сап-сап! Кәне! Жә! Тек! Әлди! Әуп! Тәй-тәй! қаз-қаз! т.с.с. одағай сөздері жатады. Малға бағышталып айтылатын одағай сөздерге: Моһ-моһ! Шөре-шөре! Кес-кес! Шауім-шәуім! Әукім-әукім! Мәлік келгір! Пұшайт! Ay-hay! Айтак! Жамандатқыр! Құру-кұру! кіс-кіс, те-те сорап-сорап сиякты одағайлар жатады.

Мысалы:

Тәйт, бекерге жылама!

Жә, күңкілдеме!

Кәне, жұмысынды тездет!

Сабыр, итті «кә-кә» деп шақырсаң, кателеспейсін!

Шөк-шөк, батыл емес бұл жазғанға!

Ағылшын тілінде одағайлар екі топқа бөлінеді. Біріншісі — emotional interjection (көңіл күйі одағайлары), екіншісі imperative interjection - (императивтік ишара одағайы).

Мысалы:

•  Emotional interjections

 Bravo!- Шаттану, қуану

I have a great admiration for him as an actor, Bravo!

• Imperative Interjections

Sh- Өтіну

Sh! Keep your voice down!

Kinds of interjection

Ағылшын, қазақ тілдеріндегі  одағайлар екі топқа: Primary (негізгі түбір ), derivative (күрделі түбір) деп бөлінеді. Қазақ тіліндегі

• негізгі түбір одағайлар – жә, уа, әй, паһ, оһо, тек, тәйт;
• күрделі түбір одағайлар – Мәссаған! Апырмай! Әттеген-ай! Бәрекелді!  

According to Kachaleva: Междометия служат для выражения чувств и побуждений, не называя их. Междометия не являются членами предложения: