Мұстафа Шоқайдың саяси өмірі

Б.Атыханұлы атындағы №36 гимназия

Зерттеу жұмысы: «Мұстафа Шоқайдың саяси өмірі»

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ

Алаш (ежелгі түрік сөзі-бауырластар,қандастар,туыстар) к-не заманда ,түркі халықтары бөліне қоймаған қауым кезінде дүниеге келген ұғым . Алаш-демакратиялық-ағартушылыққа ашылған қазақ басылымдарының бірі . 1916жылы 25 қарашада Семей қаласында ерлі-зайыпты Көлбей, Мариям Төгісовтардің басшылығымен бірінші рет жарық көрді . Алаш Ресейдегі ішкі және сыртқы жағдайы туралы хабардар ету олардың мақсат етті , Алаш азаматтарын бірлікке шақырды. Оған қазақ зиялылары Н.Құлжанова , Ғ.Жанайдарова, Х.Ғаббасов , Ж.Ақбиев , Н.Құлжанов , М.Әуезов, С.Торайғыров және тағыда басқаллары белсендді ат салысқан .

«Алаш жолында» деген Колбай , Мариям Төгісовтердің мақаласында :

Бүгінгідей екіталай ауыр кезеңде қымбатшылық пен жоқшылыққа қарамай жалғызым деп «Қазаққа» (газет) ғана телміріп қалмай , «Қазаққа»(газет)серік болсын деп «Алашты» жасап отырмыз дейді . Газетте Ресей Думасына қатысу,ішкі,сыртқы саясат,қазақ шаруасыныңтіршілігі, оқу-ағарту ісі ,қызкеліншектер тұрмысы тақарыбы қамтылған ;әдеби-көркем шығармаларда үнемі жарияланған .50 шақты санынан кейін қаржы тапшылығына байланысты «А» 1917 жылы мамырда «Алаш» газеті жабылып қалды .

Алаш Автономиясы-1917жылы 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында өткен 2 жалпықазақ сьезінде жарияланған қазақ халқының ұлттықтерр. мемлекеттігі (1917-1920ж). Сьезд қазақ автономиясы мәселесі бойынша Халел Ғаббасовтың баяндамасы талқылап төмендегідей қауыл қабылданды :

«Автономия туралы Халелдің баяндамасын тексеріп,қазанның аяғында Уақытша үкімет түскенін , Руссия мемлекетінде халыққа сенім және белелді үкіметтің жоқтығын... және бұл бүлікшілік біздің қазақ-қырғаздың басына келуін мүмкіндеп ойлап... сьезд бір ауыздан қаулы қылады »

1)Бөкей елі ,Орал, Торғай ,Ақмола , Семей , Жетісу , Сырдария областары , Ферғана , Самарқан областарындағы және Амудария бөліміндегі қазақ уездері Закаспий облысындағы және Алтай губерниясындағы іргелес болыстардың жері бірыңғай , іргелі- халық қазақ-қызғыз, халі тұрмысы, тілі бір болғандықтан өз алдына ұлттық, жерлі автономия құруға;

2)қазақ-қырғыз автономиясының жер үстіндегі түгі-суы,астындағы кені Алаш мүліктері болып саналды

5)қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтары  теңгеріледі .Алаш автономиясына кірген ұлттардың бәрі бүкіл мекемелерде санына қарай орын алып отырған

3

6)Алаш облыстарын қазіргі бүліншіліктен қорғау мақсатымен «Уақытша Ұлттық Кеңес» құрылысын .Оның  «Алаш орда» болсын . Алашорданың ағзасы 25 болып , 10 орын қазақ-қарғыз арасындағы басқа халықтарға қалдырылады. Алашорданың уақытша тұратын ,жиналу орны Семей қаласы болды .Алашорда бүгінгі күннен бастап қазақ-қырғыз халықының билігін оз қолдарына алды (Cарыарқа газеті, Семей қаласы,25 қаңтар күні )

     .Сьезд Алаш автономиясының Алашорда аталған (Алаштың ордасы немесе үкіметі )Ұлт кеңесінің құрамын сайлады . Алаш автономиясының үкіметі- Алашорда төрағасы (басты адам ) Әліхан Бөкейхан болып тағайындалды .2-жалпықазақ сьезді милиция жасағын құруды жан-жақтан талқылай бастада оның  А.а-на кіретін әрбір облыс пен уездегі санын анықтап ,олар соғысқа үйтумен қатар киім-кешек пен қару-жарақпен қамтамасыз ету олардың мақсаттарының бірі болды .Содан кейін милицияға қажетті қару-жарақ пен оқ-дәрі деген қажетті заттары Алашорданың Ұлттық қорынан алынатып болды .Неге Алашорда милиция құрғысы келді ? Себебі олар түсінді «Осы күндк ел ішінде бұзақылық, талан-таржар, құрылыс-талас болып жатқанын ескеріп қазақ-қырғыз мындай билік шығарды ... ешбір тоқтаусыз милиция түзуге кірісуі тиіс »