Мағжан Жұмабаев – Қазақтың ұлы ақыны

Мағжан Жұмабаев – Қазақтың ұлы ақыны

### Мағжан Жұмабаев – Қазақтың ұлы ақыны  

#### Кіріспе  
Мағжан Жұмабаев – қазақ әдебиетінің шоқтығы биік тұлғаларының бірі. Оның шығармашылығы тек әдебиет әлемінде ғана емес, қазақ халқының рухани дүниетанымында да терең із қалдырған. Мағжанның поэзиясы туған жерге деген сүйіспеншілік, ұлттық рух пен бостандықты аңсау сынды тақырыптарды қамтыды. Ақын өмір сүрген ХХ ғасырдың басы – қазақ халқының отаршылдық езгіде болған, ұлт ретінде өзін сақтау үшін күрескен күрделі кезеңі еді. Осы уақытта Мағжан өзінің шығармашылығы арқылы халықтың үміті мен арманын жеткізді.  

#### 1. Мағжан Жұмабаевтың өмірбаяны  
Мағжан Бекенұлы Жұмабаев 1893 жылы Солтүстік Қазақстан облысының қазіргі Мағжан Жұмабаев ауданында дүниеге келген. Ол орта дәулетті отбасынан шыққан. Алғашқы білімін ауыл молдасынан алған Мағжан, кейін Қызылжардағы (Петропавл) Уәли молда медресесінде оқыды.  

1910-1913 жылдары ол Уфадағы «Ғалия» медресесінде білім алып, сонда өз шығармашылық жолын бастады. Медреседе Мағжан көркем әдебиетпен танысып, орыс және шығыс классиктерін оқыды. Оның ұстазы татардың ұлы жазушысы Ғабдолла Тоқайдың рухы Мағжанның ақындық болмысына әсер етті.  

Кейін Мағжан Омбыдағы мұғалімдер семинариясында білім алды. Ол замандағы озық идеяларды бойына сіңіріп, ұлттың болашағы үшін күресуге бел буды.  

#### 2. Шығармашылығы  
Мағжанның поэзиясында туған жерге, ұлтқа деген махаббат басты орын алады. Оның алғашқы өлеңдер жинағы 1912 жылы Қазан қаласында жарық көрді. Ақынның шығармашылығы лирикалық және эпикалық жанрларда жазылған.  

##### Туған жер және ұлт тақырыбы  
Мағжан шығармаларының негізгі арқауы – туған жерге деген сүйіспеншілік. «Мен жастарға сенемін», «Түркістан», «Сүйемін» атты өлеңдерінде ол қазақ даласының сұлулығын, халқымыздың бірлігін дәріптейді.  

##### Патриотизм және азаттық идеясы  
Мағжанның көптеген өлеңдері ұлт-азаттық идеяларына негізделген. Ол қазақ халқының тәуелсіздікке жетуін аңсады. «Оян, қазақ!» атты жырлары жастардың рухын көтеруге бағытталған.  

##### Романтикалық лирикасы  
Мағжанның махаббат лирикасы да ерекше орын алады. Оның «Сағындым», «Шолпан» секілді өлеңдерінде нәзіктік пен сезімталдық көрініс табады.  

##### «Батыр Баян» поэмасы  
Бұл поэма – Мағжан шығармашылығының шыңы. Онда қазақ халқының батырлық рухы, ерлік дәстүрлері баяндалады. Ақын Баян батыр бейнесі арқылы елге адалдық, Отанға деген сүйіспеншілікті жырлады.  

#### 3. Аудармалары және әдебиетке қосқан үлесі  
Мағжан Жұмабаев әлем әдебиетінің көрнекті туындыларын қазақ тіліне аударумен де айналысты. Ол А.С. Пушкин, М.Ю. Лермонтов, И.А. Крылов сынды орыс классиктерінің шығармаларын қазақ оқырманына жеткізді.  

Мағжан қазақ әдебиетіне жаңа бағыт әкелген ақындардың бірі болды. Ол поэзияға символизм мен романтизм элементтерін енгізіп, қазақ өлеңінің көркемдік деңгейін жаңа сатыға көтерді.  

#### 4. Саяси көзқарасы және қоғамдық қызметі  
Мағжан Жұмабаевтың саяси көзқарастары оның шығармашылығында айқын көрініс тапты. Ол Алаш Орда қозғалысын қолдаған және ұлттың саяси тәуелсіздігін жақтаған қайраткерлердің бірі болды. Кеңес өкіметінің ұстанымдарына қарсы болғандықтан, ақын өмірінің көп бөлігі қуғында өтеді.  

1929 жылы Мағжан «ұлтшыл» деген айыппен тұтқындалып, ұзақ жылдар бойы саяси қудалауға ұшырады. 1938 жылы ол жалған айыптармен атылып, тек тәуелсіздік алғаннан кейін ғана ақталды.  

#### 5. Мағжан мұрасының зерттелуі  
Кеңес дәуірінде Мағжанның шығармаларына тыйым салынып, оның аты аталғандар қуғынға ұшырады. Бірақ тәуелсіздік алғаннан кейін Мағжан Жұмабаевтың мұрасы қайтадан зерттеліп, ақын шығармалары халыққа оралды.  

Бүгінде Мағжанның есімі Қазақстанның көптеген оқу орындары мен көшелеріне берілген. Оның еңбектері мектеп бағдарламасына енгізілген, ал шығармашылығы әдебиеттанушылар тарапынан терең зерттелуде.  

#### Қорытынды  
Мағжан Жұмабаев – қазақ халқының рухани көсемдерінің бірі. Оның шығармашылығы ұлттық бірлік пен азаттық идеяларын дәріптеп, қазақ әдебиетіне зор үлес қосты. Мағжанның өлеңдері мен поэмалары бүгінгі таңда да өзектілігін жоғалтқан жоқ. Ақынның өмірі мен шығармашылығы – жас ұрпақ үшін мәңгілік рухани мұра.  

#### Әдебиеттер тізімі  
1. Мағжан Жұмабаев. Шығармалар жинағы.  
2. Қирабаев С. Мағжан Жұмабаев: өмірі мен шығармашылығы.  
3. Әуезов М. «Абай жолы» және қазақ әдебиеті.  
4. Қазақстан тарихы. Оқулық.