Мәдениет семиотикасы. Мәдениет анатомиясы

    Мәдениет семиотикасы. Мәдениет анатомиясы.

Мәдениеттің бастауы тілдің пайда болуымен тұспа-тұс келеді. Басқаша айтқанда, тіл – адами нақтылықты адамзаттың тіршілігі өтіп жатқан әлем ретінде жасайды. Ал адамзаттың тіршілігі – мәдениеттің әлемі екені белгілі. Семиотика тұрғысынан алғанда мәдениет тілінің негізгі құрылымдық бірлігі таңбалық жүйелер болып табылады. Таңба – басқа заттың, қасиеттің немесе қатынастың объективті сыңары ретінде көрініс табатын және хабарды (ақпаратты, білімді) игеру, сақтау, қайта өндеу және жеткізу үшін пайдаланылатын материалдық зат (құбылыс, оқиға). Бұл қызметтік қажеттілікпен шектелетін зат бейнесінің заттанған көрінісі. Таңбаның болуы хабарды байланыстың техникалық арналарымен жеткізілуін және оның әр тџрлі – математикалық, статикалық, логикалық өнделуін мџмкін етеді. Семиотика тұрғысынан алғанда мәдениет тілінің негізгі құрылымдық бірлігі таңбалық жџйелер болып табылады. Таңба – басқа заттың, қасиеттің немесе қатынастың объективті сыңары ретінде көрініс табатын және хабарды (ақпаратты, білімді) игеру, сақтау, қайта өндеу және жеткізу џшін пайдаланылатын материалдық зат (құбылыс, оқиға). Бұл қызметтік қажеттілікпен шектелетін зат бейнесінің заттанған көрінісі. Таңбаның болуы хабарды байланыстың техникалық арналарымен жеткізілуін және оның әр түрлі – математикалық, статикалық, логикалық өнделуін мүмкін етеді.

Әрбір тарихи дөуірдің өзіндік мөдениеті бар. Сол сияқты әрбір халықтың өзіне ғана төн дөстүрлері болады. Осыған байланысты Қазақ этносының тілі мен діні,  ұлттық психологиясы мен  дүниетанымы, мәдениеті, оның  ішінде өнерінің қазіргі кезеңде  сақталуы, дамуы қазіргі  кезеңнің кезек күттірмейтін  міндеті болып отыр

Бұл əлемде, мəдениеттің  табиғи жетектерді шектейтін  жəне ығыстыратын тыйым салу жүйесінің бар екендігі  кəміл шындық.  Ал мен мəдениетті символдар жүйесі  ретінде түсінемін. Оны мен адамның символизацияға  қажеттілігін басқалардан гөрі шұғыл деп санаймын.  Рəміздердің көмегімен адам айналасындағы əлемнің  моделін жасайды, мінез -құлықтың жоспарын жəне  оқиғалардың даму сценарийлерін жасайды, тарихи  -əлеуметтік кеңістікте шарлайды.  Айғақтардың, дəйектердің, суреттердің кез  келген заттың немесе оқиғаның белгілері  бар деп атау əдетке айналған. Этимологиялық тұрғыдан алғанда, символ  ұғымы грек тілінің «қосылу», «соқтығысу»,  «салыстыру» етістігімен байланысты.  Қазірдің өзінде бұл символ сана мен оның  объектісін байланыстыратыны анық. Дереккөздер бойынша, символ біз күтетін нəрсені  білдіреді, бірақ нақты берілмеген. Ол мазмұнды  болжам, қиял, ассоциативті сілтемелер арқылы  орналастыру мүмкіндігіне ие. Таңба мен таңбаны  шатастыруға болмайды. Белгі тек белгілі объектіні  білдіреді, оның қызметі-қызмет. Символдың өзіндік  мəні бар, ол психикалық жəне рухани өмірдің  органикалық элементі. Кез келген халық мəдениетінің  рəміздері - рухтар, жындар, құдайлар, идеялар,  заңдар, діни догмалар мен ғылыми теориялар. Бүкіл  мəдени кеңістік рəміздерге толы.

Қолда бар деректерге сүйенсек, елтаңбалардың қарапайым  формалардан күрделі құбылысқа дейін көтерілген эволюциялық  жетілу жолын алты кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезенде  алғашқьі әлеуметтік айырым белгілері пайда болған. Қазақ  қоғамында осы күнге дейін үзілмей келе жатқан малға ен салу  дәстүрі осы сипатты қүбылыс. Екінші кезең қарапайым рәміздік  таңбалардың қолданысқа түсуімен ерекшеленеді. Далалық  мәдениетте өзгеше орын алатын рулық таңбалар осы деңгейде  дүниеге келген қүбылыс. Үшіншісі - морлердің, төртіншісі - әулеттік  таңбалардьщ, бесіншісі - қалалар мен аумақтық бөліністер  елтаңбаларының пайда болуымен, ал алтыншы, ең жоғары, деңгей -  ресми бекітілген мемлекеттік елтаңбалардың шығуымен  дараланады (Қазақстанда қалалық елтаңбалар XIX ғасырда пайда  болды.