Қаныш Имантайұлы Сәтбаев

Реферат

Тақырыбы:Қаныш Имантайұлы Сәтбаев

Дайындаған:Султангалиева Аделя

Тексерген:

2014жыл

Қаныш Имантайұлы Сәтбаев 1899

жылы наурыз айының 30-нда Павлодар

облысының Баянауыл ауданындағы қазір

өз есімімен аталатын ауылда дүниеге

келген. Жас Қаныш мектептегі оқуын ой-

дағыдай тәмамдағаннан кейін елде біраз

қызмет істейді де, 1926 жылы Томск тех-

нологиялык, институтының тау-кен фа-

культетін геология-барлау мамандығы

бойынша бітіреді. Сөйтіп, Қарағанды об-

лысындағы Қарсақбай кенішінде инже-

нер болып жұмысқа кіріседі. Сол тұста-

ак, ол геология ғылымы саласына біржо-

ла бет бұрады.

Енді Қ. Сәтбаев минералдық шикі-

заттарға бай Сарыарқа, Кенді Алтай си-

яқты аймақтарға ерекше назар аудара

зерттейді. 1927-28 жылдары Жезқазған,

Қарсақбай, Атбасар, Спасск аудандары,

Қарағанды көмір бассейні және Қара-

тау полиметалл кендері жөнінде ғылы-

ми маңызды еңбектер жариялайды.

Осыдан соң Атасу темір-марганец кен-

дерінің негізінде Қарағанды облысында

қара металлургия өндірісін дамыту

жөнінде мәселе көтереді. Ал 1940 жылы

Қ Сәтбаевқа Жезқазған-Ұлытау аудан-

дарында жүргізген аса маңызды геоло-

гиялық зерттеулеріндегі көрнекті ғылы-

ми жетістіктері үшін ресми диссертация

қорғаусыз-ақ геология-минералогия

ғылымының докторы ғылыми дәрежесі

беріледі.

Ұлы Отан соғысы жылдарында ол

Қазақстан өндірісін стратегиялық шикі-

затпен қамтамасыз ету ісіне көп күш

салады. Ірі Никополь марганец кені неміс

фашистері уақытша басып алған аудан-

да болуы, Чиатура марганец кенінің қара

металлургия орталықтарынан үзіліп

қалуы, тағы басқа жағдайлар елімізде

танк бронын құюға аса қажет марганец-

ке тапшылық туғызған еді. Міне, осын-

дай қиын-қыстау шақта Қ. Сәтбаевтың

тікелей жетекшілігімен және өзінің қоян-

қолтық қатысуымен Жезді марганец кені

ашылады да өте қысқа мерзімде іске

қосылады Сөйтіп, Оралдың қара метал-

лургия өндірісі жеткілікті мөлшерде мар-

ганецпен қамтамасыз етіледі.

Қаныш Имантайұлы 1943 жылдан

КСРО ҒА-ның мүше-корреспонденті

бола жүріп Қазақстанда ғылымды дамы-

туға барынша мүш-жігер салады. Соның

нәтижесінде 1946 жылы Республика

Ғылым Академиясы жеке шаңырақ көте-

реді. Қ. Сәтбаев Академияның тұңғыш

президенті болады. Оның басшылығы

мен жүзеге асырылған аса маңызды

шарапардың бірі - Қазақстан экономи-

калық аудандарының өндіргіш күштерін

тереңдете зерттеу және оларды кешенді

игеруге бағытталған Ғылым Академия-

сының көшпелі сессияларының өтуі.

Мұндай сессиялар Алтайда, Солтүстік,

Батыс, Оңтүстік және Орталық Қазақ-

станда өткізілді. Бұл салиқалы

мәжілістерге өндірістегі жетекші маман-

дар кеңінен қатыстырылып отырды. Он-

дағы мақсат - ғылым мен техниканың

ынтымағын, тығыз байланысын күшей-

ту. Бір жағынан ғылымның ең соңғы жа-

ңалықтарын өндіріс тәжірибесіне енгізу

болса, екінші жағынан өндірістің аса бай

практикалық тәжірибесіндегі деректерді

жинақтап, талдап, қорытындылау, ең

әрісі даусыз ақиқат деп саналып жүрген

теориялық қағидалардың өзіне түзету-

лер енгізу көзделген.

1950 жылдардың басында Қ. Сәтба-

ев және оның шәкірттері отандық гео-

логия ғылымының аса маңызды туынды-

ларының бірі - Сарыарқаның (Орталық

Қазақстанның) кешенді металлогендік

және болжамдық картасын жасауға

кірісті. Келемі 1 млн шаршы шақырым

жерді қамтитын Сарыарқа сияқты аудан-