Экономиканы мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігін негіздеу

Экономиканы мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігін негіздеу

Экономикалық реттеу кез келген мемлекет үшін, онын ішінде нарықтық немесе әміршіл болса да маңызы зор болып табылады. Экономикалық мемлекеттік реттеу өндірістің бір бөлшегі. Ол экономикалық өсу, экспортты қолдау, жұмыспен қамтамасыз ету міндеттерін шешеді. Қазір ЭМР дүние жүзінде оның ішінде осы елдерде: Францияда, Германияда, Испанияда, Австрияда, Нидерландияда, Скандинавия елдерінде қолданылады. ЭМР әсіресе дамушы елдер мен бұрынғы социалистік мемлекеттер үшін, оның ішінде Қазақстанға маңызы көп.

Экономиканы мемлекеттік реттеу Джон Мейнард Кейстің идеясы.Өйткені таза нарық жағдайында, атап айтсақ, жұмыссыздық, инфляция, экономиканың кезендік ауытқуы т.б. проблемаларды щещу үшін мемлекеттің экономикаға қатысуы керек болды. Ол экономиканың қозғаушы күші деп ұсыныс емес, сұраныс деп тапты. Олай болса, ол жиынтық сұранысты көтеру және қолдау үшін мемлекеттің бюджет-салық және ақша-несие саясаттарын жүргізуді ұсынды. 1930 жылдары болған « Ұлы тоқырау жылдары » болған дағдарыс барлығына қатты ықпалын тигізді. АҚШ-та 1930 жылдан бастап, төрт жыл қатарынан, өндіріс көлемі мен нақтылы табыс ұдайы қысқарып отырды. 1929 жыл мен 1933 жылдардың аралығында АҚШ-та жан басына шаққандағы табыс әуелі 30%-ға құлдырады. Әсіресе жұмыссыздық американдықтардың есінде сақталынып қалды. 30-шы жылдары жұмыссыздардың орташа үлесі 19%-дан астамды құрады. 1933 жылы құлдыраудың ең төменгі нүктесінде жұмыссыздар ресми түрде өздерінше тіршілік етуші халықтың 25%-ы болып саналды. 1929-1933 жылдары болған дағдарысты және экономикалық тоқырауды зерттей отырып,  Дж. Кейнс өзінің « Қамтылу, процен және ақшаның жалпы теориясы » кітабында статистикалық үлгісін жасап шығарды. Кейнс ұлттық табыстар, жинақтар, инвестициялар мен сұраныстар арасындағы экономикалық пропорцияларға қол жеткізу міндеттерін алға қойды. 

ЭМР қазіргі замандағы өндіріс үдерісінің құрвмдас бөлігі болып табылады. Ол экономикалық және әлеуметтік мәселелерді өткірлігімен шешіп тастады. ЭМР объектілерінің тізбесі макроэкономикалық процестерді, шаруашылық циклы ауқымында қолдануы, жекелеген салаларды, аумақтық кешендерді, конкурс шарттарын, мемлекетаралық байланыстарды қамтиды. ЭМР объектілері шешілетін міндетіне қарай келесілерге бөлінеді: фирмалар, салалар, аймақтар, экономика секторлары (өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, сауда, қызмет көрсету т.б.); тұтастай шаруашылықтар (шаруашылық циклы, ақша айналымы, баға); ауқымды (әлеуметтік қатынастар, экология); ұлттық (шет елдермен экономикалық-саяси қатынас, интеграциялық процесс).