Флавоноидтар, жалпы түсінігі, жіктелуі. Құрамында флавоноидтары бар дәрілік өсімдік шикізатының талдауы

Құлжанова Гүлсара

ТФП 17004-02

№5 сабақ

Флавоноидтар, жалпы түсінігі, жіктелуі. Құрамында флавоноидтары бар дәрілік өсімдік шикізатының талдауы

1. Цианидтік реакцияның мәнін және оның Бриант бойынша модификациясын сипаттаңыз.

Көбінесе ДӨШ-да флавоноидтарды сапалық анықтау үшін цианидтік реакция қолданылады (Snoda сынағы). Реакция флавоноидтарды  қышқыл ортада сутек атомымен антоцианидиндерге дейін тотықсыздандыруға негізделген. Реакция нәтижесінде ашық қызғылт түс пайда болады.

[pic 1]

Цианидтік реакциясы халкондар, аурондар, катехиндерде байқалмайды, алайда олар қышқыл ортада боялған оксоний тұздарын түзе алады.

Әдістеме. Алдымен ДӨШ флавоноидтарды бөліп алу үшін 3-5 г ұсақталған өсімдік шикізатын кері тоңазытқышы бар колбаға салып,  30-50 мл 70% спиртті құяды, 20-30 минут су моншасында экстракциялайды. Экстракция салқындатылады, дәке немесе сүзгі қағазының 4 қабаты арқылы сүзіледі. 1 мл экстракцияға 2-3 тамшы концентрленген хлорсутек қышқылы және 1-2 шымшым металл магний қосылады. Ерітіндінің түсі бақыланады.

Бриант бойынша цианидтік реакциясы зерттелетін заттың агликонды немесе гликозидті табиғатын анықтауға мүмкіндік береді. 

Әдістеме. Цианид реакциясының боялған өніміне көлемі бойынша октанолдың немесе бутанолдың 1/3 бөлігі қосылады, қабаттарға бөлінгенге дейін сумен сұйылтылады, шайқалады және пигменттердің су немесе органикалық фазаларға ауысуы байқалады. Гликозидті пигменттер суда қалады, ал агликондар органикалық еріткіш қабатына өтеді.

1. Өсімдіктердің қандай органдарында флавоноидтар жинақталады?

Флавоноидтар өсімдік әлемінде кең таралған. Раушангүлділер  тұқымдасына жататын жоғары өсімдіктер (долана, қара жемісті шетен), бұршақтылары (жапон софора, дала қуандәрісі, мия), қарақұмық тұқымдастары (таулы жерлердің әртүрлі түрлері - бұрыш таран, горец почечуйный), астралылар (құмды салаубас, сушеница топяная, түймешетен), тауқалақайлар (жүрек сасықшөп) және т.б. Көбінесе флавоноидтар тропикалық және альпілік өсімдіктерде кездеседі.

Төменгі өсімдіктерде де кездеседі: жасыл балдырлар (балдыршөп), споралар (мүктер, папоротниктер), қырықбуындар (дала қырықбуыны), сондай-ақ кейбір жәндіктерде (мәрмәр-ақ көбелек).

Флавоноидтар әртүрлі мүшелерде кездеседі, бірақ көбінесе жер бетінде: гүлдер, жапырақтар, жемістер; олардың сабақтарында және жер асты мүшелерінде әлдеқайда аз. Ең көп мөлшері жас гүлдерде, піспеген жемістерде болады. Жасуша шырынында еріген күйде локализацияланған.

- шөптерде: сасықшөп, бұрыш таран, почечуйный, құс таран, сушеница топяная, шұбырған, дала шегіргүлі және үш түсті шегіргүл, жүнді гүлді астрагалдар, дала қырықбуыны;

- гүлдер – түймешетен, құмды салаубас, долана, көк гүлкекіре, жапон софорасының бүршіктері;

- жапырақтары – қытай шайы; жемістер – долана, жапон софоры, арония, цитрус экзокарпиясы;

- жер асты органдарында – мия тамыры, қуандәрі, томағашөп.

1. Флавоноидтардың жинақталуына әсер ететін факторларды көрсетіңіз.

Ең басты факторлар – өсімдіктердің  жасы мен даму кезеңі. Флавоноидтардың көп мөлшері жер үстінгі бөлігінде бүршіктену кезеңінде жиналады - гүлденудің басталуы, жер астында - вегетациялық кезеңнің соңында. Қоршаған орта факторлары (жарық, топырақ, ылғал, биіктік және т.б.) айтарлықтай әсер етеді. Флавоноидтардың жиналуына қалыпты ылғалдылық пен қалыпты температура ықпал етеді, теңіз деңгейінен биіктігі, топырақтың азот, калий, фосфорға бай болуы керек; және т.б. оң әсер етеді. Оңтүстік және биік таулы аудандарда жарықтың әсерінен және микроэлементтерге бай топырақтарда флавоноидтардың мөлшері артады.