Жасушаның ағзалық заттары: Көмірсулар

Жасушаның ағзалық заттары: Көмірсулар

Жасуша — тіршіліктің негізгі құрылымдық және функционалдық бірлігі. Оның құрамында әртүрлі ағзалық заттар болады, олардың бірі — көмірсулар. Көмірсулар жасушада энергия көзі ретінде маңызды рөл атқарады.

Көмірсулардың құрылымы мен түрлері

 Көмірсулар — көміртегі, сутегі және оттегі атомдарынан тұратын органикалық қосылыстар. Олар үш негізгі топқа бөлінеді:

1. Моносахаридтер— қарапайым қанттар (мысалы, глюкоза, фруктоза).

2. Дисахаридтер — екі моносахаридтің қосылуы нәтижесінде түзіледі (мысалы, сахароза, лактоза).

3. Полисахаридтер— көптеген моносахаридтердің қосылуы арқылы түзіледі (мысалы, крахмал, гликоген, целлюлоза).

Көмірсулардың жасушадағы рөлі

- Энергия көзі: Глюкоза жасушаларда энергия өндіру үшін негізгі отын болып табылады.

- Қор заты: Өсімдіктерде көмірсулар крахмал түрінде, ал жануарларда гликоген түрінде қор ретінде жиналады.

 - Құрылымдық рөл: Целлюлоза өсімдік жасушаларының қабырғаларын құрайды, бұл өсімдіктерге беріктік береді.

Көмірсулар — жасушаның өмір сүруі үшін қажетті негізгі ағзалық заттардың бірі. Олар энергия көзі, құрылымдық компонент және қор заты ретінде маңызды рөл атқарады.

Нәруыздар. Биополимерлер

 Нәруыздар — тірі ағзалардың барлық жасушаларында кездесетін маңызды органикалық қосылыстар. Олар биополимерлерге жатады, яғни табиғи жолмен түзілетін үлкен молекулалар. Нәруыздар ағзаның құрылымын қалыптастыру мен түрлі қызметтер атқару үшін қажет.

Нәруыздардың құрылысы.

 Нәруыздар аминқышқылдарынан тұратын ұзын тізбектерден құралады. Аминқышқылдар өзара пептидтік байланыс арқылы қосылады. Әр нәруызда аминқышқылдардың белгілі бір ретпен орналасуы — оның құрылымын және қасиетін анықтайды.

Нәруыздардың қызметтері:

1. Құрылымдық: Бұлшық ет, тері, шаш, тырнақ құрамында болады (мысалы, коллаген, кератин).

2. Ферментативтік:Зат алмасуды жылдамдататын ферменттер (мысалы, амилаза, пепсин).

3. Қорғаныштық: Антиденелер — иммундық жүйенің нәруыздары.

4. Тасымалдаушы: Гемоглобин — оттегіні тасымалдайды.

5. Энергетикалық 1 г нәруыз 17,6 кДж энергия береді.

Биополимер ретіндегі рөлі. Нәруыздар — табиғи полимерлер. Олар тірі ағзадағы барлық биохимиялық процестерге қатысады. Нәруыздардың құрамына көміртек, сутек, оттек, азот және кейде күкірт кіреді.

Нәруыздар — тіршілік негізі. Ағзада жүретін барлық маңызды процестерде нәруыздардың орны ерекше. Оларсыз тіршілік мүмкін емес. 

 Цитоплазма. Жарғақшасыз органоидтар

 Цитоплазма — жасушаның негізгі бөлігі, барлық      органоидтар мен жасуша құрылымдары орналасқан қоймалжың зат. Ол жасуша ішіндегі зат алмасу процестерін жүзеге асыратын ортаны құрайды. Цитоплазмада жарғақшалы және жарғақшасыз органоидтар болады.

Цитоплазманың құрылысы мен қызметі:

Цитоплазма үш бөліктен тұрады:

1. Гиалоплазма (цитозоль) – жасушаішілік сұйықтық, онда барлық органоидтар жүзеді.